19. Oszustwa rekrutacyjne w czasach pandemii – nowe zagrożenia i jak im zaradzić

Nowe wyzwania w obszarze rekrutacji

Szukanie nowej pracy w czasach pandemii nigdy nie było łatwiejsze… a jednocześnie nigdy wcześniej nie było tak ryzykowne. Dość powiedzieć, że liczba oszustw związanych z rekrutacją wzrosła w 2020 roku o ponad 50% w porównaniu z 2019 rokiem. Wielu z nas, którzy tracili pracę i desperacko poszukiwali nowego zatrudnienia, padło ofiarą sprytnych oszustów. Ale czy naprawdę jest się czemu dziwić?

Gdy cały świat przeniósł się do internetu, przestępcy również przenieśli swoje działania online. Brak realnego kontaktu, rosnąca izolacja społeczna i ogólna niepewność co do jutra to idealne podłoże do wyłudzania pieniędzy od zdesperowanych osób. Oszuści wykorzystują nasze obawy i naiwność, by bez trudu wkręcić nas w swoje sidła.

Firmy rekrutujące również musiały zweryfikować swoje procesy – w końcu z dnia na dzień musieli przenieść całą rekrutację do sieci. Pomimo najlepszych chęci, nie zawsze udawało im się to zrobić w bezpieczny i efektywny sposób.

Według raportu Komisji Europejskiej, pandemia COVID-19 przyspieszyła transformację cyfrową w wielu obszarach, w tym w rekrutacji. Choć z jednej strony to dobra wiadomość, z drugiej otwiera to zupełnie nowe pole do popisu dla cyberprzestępców. Jakie są więc najnowsze niebezpieczeństwa, na które musimy uważać?

Nowe rodzaje oszustw rekrutacyjnych

Przede wszystkim musimy mieć świadomość, że cyberprzestępcy stale wymyślają nowe sposoby na wyłudzanie pieniędzy. Poniżej przedstawiam kilka przykładów najczęstszych oszustw rekrutacyjnych, na które możemy się natknąć:

Fałszywe ogłoszenia o pracę – to chyba najbardziej klasyczna i popularną formą oszustwa. Przestępcy publikują atrakcyjne oferty pracy, często z bardzo dobrymi warunkami, by przykuć naszą uwagę. Następnie proszą o przesłanie CV oraz – pod różnymi pretekstami – o wpłacenie kaucji lub innych opłat. Oczywiście po transferze pieniędzy kontakt się urywa, a my zostajemy z niczym.
Fałszywe rozmowy kwalifikacyjne – innym sposobem jest przeprowadzenie udawanej rozmowy rekrutacyjnej. Oszuści przedstawiają się jako rekruterzy i umiejętnie wkręcają kandydata w fikcyjny proces. W pewnym momencie „pracodawca” prosi o wpłacenie kaucji lub zaliczki na poczet późniejszego wynagrodzenia. Znowu po otrzymaniu pieniędzy ślad po nich gaśnie.
Wyłudzanie danych osobowych – coraz częstszą taktyką jest też wyłudzanie wrażliwych danych, takich jak numery dowodów, konta bankowe czy numery ubezpieczenia społecznego. Pod pretekstem formalności rekrutacyjnych lub sprawdzenia tożsamości, przestępcy zdobywają te informacje, by później je wykorzystać do wyłudzenia kredytów lub innych nielegalnych działań.
Fałszywe szkolenia i kursy – oszuści mogą również podszywać się pod firmy szkoleniowe lub edukacyjne. Oferują atrakcyjne kursy czy szkolenia zawodowe, które mają rzekomo pomóc w zdobyciu wymarzonej pracy. Oczywiście po wniesieniu opłaty za szkolenie nic takiego nie ma miejsca.
Fałszywe oferty pracy w dużych korporacjach – szczególnie niebezpieczne są też oszustwa, w których cyberprzestępcy podszywają się pod znane, międzynarodowe firmy. Wyłudzają w ten sposób dane i pieniądze, wykorzystując renomę dużych marek.

Niestety lista stale się wydłuża, a cyberprzestępcy stają się coraz bardziej wyrafinowani w swoich metodach. Dlatego tak ważne jest, byśmy byli świadomi tych zagrożeń i wiedzieli, jak się przed nimi chronić.

Jak rozpoznać oszustwo rekrutacyjne?

Choć metody oszustw rekrutacyjnych stają się coraz bardziej wyrafinowane, istnieje kilka sygnałów ostrzegawczych, na które warto zwracać uwagę:

Podejrzanie wysokie wynagrodzenie lub zbyt dobre warunki pracy – jeśli oferta wygląda zbyt atrakcyjnie, aby mogła być prawdziwa, to prawdopodobnie tak właśnie jest. Oszuści często kusią wysokimi zarobkami lub nadmiernymi benefitami, by przykuć naszą uwagę.
Brak realnej weryfikacji tożsamości pracodawcy – w procesie rekrutacji online trudno jest zweryfikować, czy dany pracodawca jest autentyczny. Brak jakichkolwiek informacji o firmie, jej siedzibie czy rejestracji to poważny czerwony flag.
Niejasne lub nieprofesjonalne komunikowanie się – prawdziwi rekruterzy zwykle posługują się spójnym i profesjonalnym językiem. Jeśli w korespondencji pojawiają się błędy, niejasne sformułowania lub nienaturalna składnia, to może to być sygnał ostrzegawczy.
Szybkie tempo i nacisk na natychmiastowe działanie – oszuści często wywierają presję, by jak najszybciej doprowadzić do wpłaty pieniędzy. Jeśli czujemy się pospieszani lub ponaglani, powinno to nas zaniepokoić.
Prośby o wrażliwe dane lub przedpłaty – legalne firmy rekrutacyjne nigdy nie będą prosić o dane osobowe, takie jak numery kont czy dokumentów tożsamości, na samym początku procesu. Także żądanie wpłacenia kaucji czy innych przedpłat to wyraźny znak ostrzegawczy.

Dodatkowo warto sprawdzić, czy oferta pracy faktycznie pochodzi z legalnej, istniejącej firmy. Można to zrobić, wyszukując informacje o niej w internecie lub na stronach branżowych. Jeśli nie znajdziemy żadnych potwierdzonych danych – lepiej dmuchać na zimne.

Jak ustrzec się przed oszustwami rekrutacyjnymi?

Choć cyfrowa transformacja niesie za sobą wiele zagrożeń, istnieją też sposoby, by ustrzec się przed oszustwami rekrutacyjnymi. Oto kilka praktycznych porad:

Sprawdzaj wiarygodność pracodawcy – zanim zdecydujesz się aplikować, dokładnie przeanalizuj ofertę pracy i zweryfikuj, czy pochodzi ona z legalnej firmy. Poszukaj informacji na temat siedziby, numeru rejestracyjnego, danych kontaktowych itp. Pomocne mogą też być opinie byłych pracowników w internecie.
Uważaj na podejrzane prośby – bądź czujny, jeśli pracodawca prosi o wpłacenie kaucji, zaliczki czy innych opłat. Legalne firmy rekrutacyjne nigdy nie będą tego wymagać na wstępnym etapie. Unikaj też miejsc, gdzie naciska się na szybkie decyzje.
Nie udostępniaj wrażliwych danych – chroń swoje dane osobowe, takie jak numery dokumentów tożsamości czy konta bankowego. Nie przesyłaj ich, dopóki nie masz pewności co do wiarygodności pracodawcy.
Uważnie czytaj umowy – przed podpisaniem jakichkolwiek dokumentów dokładnie je przeanalizuj. Sprawdź, czy zawierają one wszystkie niezbędne informacje i nie zawierają podejrzanych klauzul.
Skorzystaj z pomocy specjalistów – jeśli masz wątpliwości co do legalności oferty, nie wahaj się skontaktować z doświadczonymi rekruterami lub organizacjami pomagającymi ofiarom oszustw. Możesz też zgłosić podejrzenie na stronę stop-oszustom.pl.

Pamiętajmy, że świadomość zagrożeń i ostrożność to klucz do uniknięcia przykrych konsekwencji oszustw rekrutacyjnych. Nawet w trudnych czasach warto zachować czujność i zdrowy rozsądek.

Jak reagować w przypadku bycia ofiarą oszustwa?

Niestety, czasem mimo najlepszych starań, możemy paść ofiarą sprytnego oszusta. Co wtedy zrobić?

Przede wszystkim nie poddawaj się poczuciu wstydu czy winy. Takie reakcje to dokładnie to, czego chcą przestępcy. Zamiast tego jak najszybciej podejmij następujące kroki:

Zgłoś oszustwo na policję – niezwłocznie skontaktuj się z organami ścigania i złóż doniesienie. Podaj im wszystkie istotne informacje, takie jak dane sprawcy, metody działania, kwoty strat itp. To bardzo ważne, by pomóc w identyfikacji i zatrzymaniu oszusta.
Poinformuj instytucje finansowe – jeśli doszło do wyłudzenia pieniędzy z Twojego konta, natychmiast skontaktuj się z bankiem lub inną instytucją finansową. Poproś o zablokowanie konta i odzyskanie środków, o ile to możliwe.
Zgłoś oszustwo w internecie – jeśli oferta pracy lub kontakt z rzekomym pracodawcą odbywał się online, powiadom o tym portale rekrutacyjne, serwisy społecznościowe lub inne właściwe platformy. Pomoże to ostrzec innych przed takim samym niebezpieczeństwem.
Skontaktuj się z organizacjami wspierającymi – istnieją również organizacje, które pomagają ofiarom oszustw, m.in. udzielają porad prawnych czy psychologicznych. Nie wahaj się z nich skorzystać, by poradzić sobie z traumą i odzyskać spokój.

Pamiętaj, że niezależnie od tego, jak sprytny był oszust, to nie Twoja wina. Ważne, by szybko zareagować i nie dać się zniechęcić. Wspólnymi siłami możemy skutecznie walczyć z tymi przestępstwami.

Podsumowanie

Choć czasy pandemii koronawirusa przyniosły wiele wyzwań na rynku pracy, to niestety również otworzyły nowe pola do popisu dla cyberprzestępców. Oszustwa rekrutacyjne stały się prawdziwą plagą, a metody stosowane przez oszustów wciąż ewoluują.

Dlatego tak ważne jest, byśmy jako kandydaci do pracy byli czujni i potrafili rozpoznać sygnały ostrzegawcze. Weryfikacja pracodawcy, uważność na podejrzane prośby oraz ochrona danych osobowych to kluczowe kroki, by ustrzec się przed przykrymi konsekwencjami.

A gdyby mimo to staliśmy się ofiarą oszustwa, nie wolno nam się poddawać. Szybka reakcja, zgłoszenie na policję i do instytucji finansowych to niezbędne działania, by mieć szansę na odzyskanie utraconych środków. Nie zapominajmy też o organizacjach wspierających, które mogą nam pomóc poradzić sobie z traumą.

Wspólnymi siłami możemy skutecznie walczyć z tą plagą i chronić coraz większą liczbę osób przed niebezpiecznymi konsekwencjami oszustw rekrutacyjnych. To nasza najlepsza broń w walce z cyberprzestępcami.