Niebezpieczne fałszerstwa w reklamach farmaceutycznych
Chwytająca uwagę reklama, ukryte niebezpieczeństwo
Oczy wpatrują się intensywnie w telewizyjny ekran. Obraz ukazuje szczupłą, atrakcyjną kobietę, promieniejącą zdrowiem i energią. Brawurowy lekarz w białym kitlu otacza ją opiekuńczym gestem, prezentując nowy cud-lek na nadwagę. „Dzięki tej przełomowej formule możesz zrzucić zbędne kilogramy bez wysiłku! Wypróbuj już dziś!”
Kusząca obietnica i medyczny autorytet to pułapka, w którą łatwo wpaść. Niestety, ta reklama może być zwodnicza. Za jej chwytliwym przekazem może kryć się niebezpieczna fałszywka, zagrażająca zdrowiu i życiu konsumentów. Wiedza na temat tego, jak oszuści wykorzystują reklamy farmaceutyczne, może uchronić nas przed tragicznymi konsekwencjami.
Ogólnoświatowa skala problemu
Proceder podrabiania leków oraz nielegalny obrót nimi to poważne problemy na skalę globalną. Zarówno kraje wysoko rozwinięte, jak i rozwijające się, borykają się z tym wyzwaniem, a skala zjawiska jest coraz bardziej powszechna. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, nawet 1 na 10 leków sprzedawanych w krajach rozwiniętych może być podrabianych. Co gorsza, szacuje się, że leki sfałszowane dostępne za pośrednictwem Internetu stanowią około 50% oferowanych produktów *. W skali globalnej, liczba leków podrobionych może stanowić około 10% światowego rynku leków, podczas gdy w niektórych krajach rozwijających się może ona sięgać nawet powyżej 30% leków dostępnych w sprzedaży.
Doświadczenia Światowej Organizacji Zdrowia oraz innych organizacji zaangażowanych w zwalczanie nielegalnego obrotu lekami wykazują, iż zjawisko fałszowania nasila się z każdym rokiem. Problem leków sfałszowanych w legalnym obrocie, na szczęście, jak na razie nie dotyczy Polski. Prowadzone przez narodowe laboratoria badania leków pobranych z aptek, punktów aptecznych oraz hurtowni farmaceutycznych nie wykazały do tej pory obecności leków sfałszowanych w tych miejscach *.
Niebezpieczne składniki i niespełnione obietnice
Sfałszowane farmaceutyki nie odpowiadają wymaganiom jakościowym ustalonym dla danych produktów leczniczych. Zazwyczaj zawierają składniki gorszej jakości, nieodpowiednie ich proporcje, zanieczyszczenia lub inne niedopuszczone substancje czynne o nieznanym bezpieczeństwie stosowania – substancje niebezpieczne dla zdrowia i życia. Dość często bywa i tak, że ich skład jest zupełnie inny od deklarowanego na opakowaniu *.
Poważnym problemem jest również dystrybucja produktów leczniczych w miejscach do tego nieuprawnionych, gdzie leki, trafiając do nielegalnego obiegu, tracą swoją pierwotną jakość w wyniku niewłaściwych warunków ich transportu oraz przechowywania. Wśród tych produktów są najczęściej leki wydawane wyłącznie na podstawie recepty lekarskiej, których samodzielne przyjmowanie może stanowić poważne i realne zagrożenie dla zdrowia i życia *.
Nawet jednorazowe przyjęcie sfałszowanego produktu leczniczego może zakończyć się utratą zdrowia lub śmiercią. Fałszerstwo może dotyczyć wszystkich leków – zarówno oryginalnych, jak i generycznych (odtwórczych). Na chwilę obecną najczęściej fałszowane są produkty wspomagające odchudzanie, leki na problemy z erekcją oraz hormony sterydowe. Chociaż coraz częściej zaczynają pojawiać się fałszerstwa leków z innych grup terapeutycznych, min. produktów leczniczych o działaniu antykoncepcyjnym czy psychotropowym.
Nielegalne suplementy diety – kolejne zagrożenie
Dynamicznie rozwijający się rynek suplementów diety to także obszar słabo rozpoznany i niedostatecznie uporządkowany, stwarzający zagrożenie dla konsumentów. Kontrola Najwyższej Izby Kontroli * wykazała, że w latach 2017-2020 do Głównego Inspektora Sanitarnego wpłynęło niemal 63 tys. powiadomień o wprowadzeniu lub zamiarze wprowadzenia na rynek nowych suplementów diety.
Niestety, system nadzoru nad tymi produktami nie zapewnił konsumentom właściwej ochrony. Weryfikacja niektórych powiadomień ciągnęła się latami, a poddane analizie suplementy często budziły poważne wątpliwości co do bezpieczeństwa. Kontrolerzy zidentyfikowali w sieci 20 suplementów diety zawierających składniki, których stosowanie w żywności jest niedozwolone i które mogą zagrażać zdrowiu konsumentów.
Brak pełnej harmonizacji prawa w zakresie suplementów diety na poziomie Unii Europejskiej oraz niedostateczna liczba pracowników weryfikujących powiadomienia to główne przyczyny tych niepokojących zjawisk. Wciąż aktualne pozostają postulaty Najwyższej Izby Kontroli dotyczące reformy systemu rejestracji, nadzoru i kontroli nad rynkiem suplementów diety, aby zapewnić konsumentom pełne bezpieczeństwo.
Nadzieja w edukacji i czujności
W obliczu tych zagrożeń, kluczową rolę odgrywa edukacja społeczeństwa. Zbyt wielu Polaków wciąż nie rozumie różnicy pomiędzy lekami bez recepty a suplementami diety. Wzrost popularności tych produktów, napędzany intensywną reklamą, nie idzie w parze ze wzrostem świadomości na temat ich charakteru i potencjalnych zagrożeń.
Dlatego Stop Oszustom podejmuje działania, by chronić konsumentów przed niebezpiecznymi praktykami. Edukujemy na temat zagrożeń związanych z fałszywymi reklamami oraz zachęcamy do czujności i krytycznego podejścia przy zakupie leków i suplementów. Razem możemy zapobiegać tragicznym skutkom niebezpiecznych fałszerstw farmaceutycznych.
