W dobie gwałtownego rozwoju technologii cyfrowych, w tym sztucznej inteligencji (AI), cyberprzestępczość przybiera coraz to nowe formy. Jednym z najbardziej niepokojących trendów ostatnich lat jest kradzież wizerunku, która dotknęła co najmniej dwóch znanych polskich miliarderów. Fałszywe reklamy to jeden z licznych sposobów wykorzystywanych przez cyberprzestępców do skłaniania swoich ofiar do określonych zachowań. Sprawcy tego typu groźnych incydentów coraz częściej wykorzystują zaawansowane narzędzia AI, tworząc fałszywe pliki audio i wideo, a następnie wykorzystują je do popełniania dalszych przestępstw, najczęściej oszustw finansowych.
Dynamika rozwoju kradzieży tożsamości
Problemu kradzieży wizerunku nie można lekceważyć, gdyż przybiera on na sile wraz z rozwojem technologii AI. Według ekspertów liczba tego typu przestępstw będzie stale rosnąć, a straty ponoszone przez ofiary – zarówno finansowe, jak i wizerunkowe – mogą być ogromne. Szczególnie niepokojący jest fakt, że wiele przypadków kradzieży tożsamości w ogóle nie jest zgłaszanych organom ścigania. Wynika to zarówno z obawy przed kompromitacją, zwłaszcza w przypadku osób publicznych, jak i z poczucia bezsilności wobec zaawansowanych technik stosowanych przez przestępców.
Nawet jeśli pokrzywdzeni decydują się na zgłoszenie sprawy, bardzo często postępowania są umarzane ze względu na trudności w wykryciu sprawców. Hakerzy stosują bowiem wyrafinowane metody ukrywania swojej tożsamości i zacierania śladów w sieci. W rezultacie ofiary kradzieży wizerunku często są zdane same na siebie. Chcąc zminimalizować szkody, muszą wykazywać się własną inicjatywą – na przykład publikować informacje o tym, że padły ofiarą przestępstwa, i ostrzegać innych przed możliwymi atakami.
Modus operandi cyberprzestępców
Cyberprzestępcy, chcąc ukraść czyjąś tożsamość, najpierw gromadzą jak najwięcej materiałów na temat swojej ofiary – nagrań głosowych, zdjęć, filmów. Następnie, wykorzystując zaawansowane algorytmy AI, tworzą cyfrowe kopie głosu i wizerunku, które są bardzo trudne do odróżnienia od oryginałów.
Jedną z najpopularniejszych technik jest tzw. deepfake, polegająca na tworzeniu realistycznych filmów, na których twarz i głos jednej osoby są nakładane na inną. Dzięki wykorzystaniu sieci neuronowych oprogramowanie jest w stanie analizować ogromne ilości materiału źródłowego i na tej podstawie generować nowe fałszywe nagrania.
Hakerzy wykorzystują też inne narzędzia AI, takie jak generatory języka naturalnego, które potrafią tworzyć teksty łudząco podobne do pisanych przez człowieka. W połączeniu z syntezą mowy umożliwia to tworzenie fałszywych nagrań audio, na przykład rozmów telefonicznych.
Tak spreparowane materiały stają się następnie narzędziem do popełniania dalszych przestępstw. Hakerzy, podszywając się pod swoją ofiarę, mogą na przykład nakłaniać do inwestowania w fałszywe projekty, przekazywania pieniędzy czy ujawniania poufnych informacji.
Skutki kradzieży tożsamości
Kradzież wizerunku to poważny problem, który wraz z rozwojem AI będzie przybierał na sile. Cyberprzestępcy, wykorzystując coraz doskonalsze narzędzia do podrabiania ludzkiego głosu i wizerunku, mogą wyrządzać ogromne szkody – zarówno finansowe, jak i wizerunkowe.
Przykładem takiego ataku stał się niedawno przypadek Sebastiana Kulczyka, znanego polskiego przedsiębiorcy. Sprawcy, wykorzystując jego podrobiony głos i wizerunek, zamieścili na Facebooku film, w którym namawiali do inwestycji w fałszywą platformę internetową, obiecując ogromne zyski. Kulczyk po odkryciu oszustwa złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Podobna sytuacja spotkała innego słynnego polskiego biznesmena.
Aby skutecznie walczyć z tym procederem, konieczne jest wypracowanie nowych metod przeciwdziałania i ścigania sprawców. Kluczowa wydaje się tu ścisła współpraca organów ścigania, ekspertów od cyberbezpieczeństwa oraz administratorów platform internetowych, na których pojawiają się fałszywe materiały. Równie ważna jest edukacja społeczeństwa na temat zagrożeń związanych z kradzieżą tożsamości. Użytkownicy internetu muszą być świadomi, że nawet najbardziej realistycznie wyglądające nagranie czy zdjęcie może być fałszywe i służyć do popełniania przestępstw.
Wyzwania dla organów ścigania
Tradycyjne metody walki z cyberprzestępczością okazują się mało skuteczne w obliczu tak wyrafinowanych technik stosowanych przez sprawców. Według raportu infoDOK, w I kwartale 2024 roku odnotowano aż 3 069 prób wyłudzeń, co jest najwyższym wynikiem od ponad 15 lat. Codziennie dokonywano średnio 34 próby kradzieży tożsamości.
Szczególnie niepokojący jest fakt, że problem kradzieży tożsamości często nie jest zgłaszany organom ścigania. Wynika to z obawy przed kompromitacją, zwłaszcza w przypadku osób publicznych, a także z poczucia bezsilności wobec zaawansowanych metod stosowanych przez przestępców. Nawet gdy sprawa zostaje zgłoszona, postępowania są często umarzane ze względu na trudności w identyfikacji sprawców.
Aby skutecznie przeciwdziałać temu zjawisku, konieczna jest ścisła współpraca między organami ścigania, ekspertami od cyberbezpieczeństwa oraz administratorami platform internetowych. Ponadto ważna jest edukacja społeczeństwa na temat zagrożeń związanych z kradzieżą tożsamości i sposobów ochrony przed nimi.
Jednym z kluczowych narzędzi w walce z tym procederem jest System DOKUMENTY ZASTRZEŻONE Związku Banków Polskich. Jest to ogólnopolska baza milionów skradzionych i zagubionych dokumentów, która chroni przed wyłudzeniami z użyciem cudzej tożsamości. Zastrzeganie utraconych dokumentów w tym systemie to najważniejszy krok, jaki może podjąć każdy użytkownik internetu, by zminimalizować ryzyko stania się ofiarą cyberprzestępców.
Podsumowując, kradzież wizerunku to poważny problem, który będzie narastał wraz z rozwojem technologii AI. Cyberprzestępcy, wykorzystując coraz doskonalsze narzędzia, mogą wyrządzać ogromne szkody finansowe i wizerunkowe. Aby skutecznie przeciwdziałać temu zjawisku, konieczna jest ścisła współpraca różnych podmiotów oraz edukacja społeczeństwa. Kluczowe znaczenie ma również szybkie zgłaszanie utraty dokumentów tożsamości do Systemu DOKUMENTY ZASTRZEŻONE, który stanowi skuteczną barierę przed wyłudzeniami z użyciem cudzej tożsamości.
