Świadome lub nieświadome manipulacje są niestety częstym zjawiskiem w wielu sferach naszego życia. Jednym z obszarów, gdzie można je zaobserwować, są organizacje charytatywne. Niektóre z nich, wykorzystując naszą wrażliwość i chęć niesienia pomocy, stosują różne wyrafinowane techniki, aby zwiększyć liczbę darowizn. Dlatego też niezwykle ważne jest, abyśmy jako potencjalni darczyńcy potrafili rozpoznawać i przeciwdziałać tego typu praktykom.
Dlaczego jesteśmy podatni na manipulacje?
Człowiek z natury jest istotą społeczną, a jedną z podstawowych cech naszego funkcjonowania jest podatność na wpływ społeczny. Już od najmłodszych lat uczymy się wykorzystywać różne techniki, aby osiągnąć swoje cele, takie jak na przykład płacz w celu uzyskania pożądanego zachowania od rodziców. Zgodnie z badaniami, umiejętność ta rozwija się przez całe nasze życie, często w sposób automatyczny i nieświadomy.
Psycholog Robert Cialdini wyodrębnił sześć podstawowych zasad wywierania wpływu społecznego, które są szczególnie skuteczne w manipulowaniu ludźmi:
- Zasada wzajemności – polegająca na odwzajemnianiu otrzymywanych korzyści.
- Zasada zaangażowania i konsekwencji – opierająca się na dążeniu do spójności naszych zachowań.
- Zasada społecznego dowodu słuszności – zgodnie z którą skłonni jesteśmy naśladować zachowania i wybory innych.
- Zasada lubienia i sympatii – według której chętniej ulegamy osobom, które nam się podobają.
- Zasada autorytetu – opierająca się na uległości wobec osób postrzeganych jako eksperci lub posiadające władzę.
- Zasada niedostępności – zgodnie z którą pragniemy tego, czego możemy mieć mniej lub co jest trudno dostępne.
Te mechanizmy psychologiczne leżą u podstaw różnych technik manipulacyjnych, którym nieustannie jesteśmy poddawani.
Techniki manipulacji wykorzystywane przez organizacje charytatywne
Jedną z często stosowanych technik manipulacyjnych jest tzw. „stopa w drzwiach”. Polega ona na uzyskaniu najpierw zgody na drobną przysługę, a następnie poszerzeniu jej do czegoś znacznie większego. Jak wykazały badania, samo spełnienie pierwszej, mniejszej prośby, zwiększa szanse na pozytywne odpowienie na kolejną, większą.
Inną techniką jest „drzwi w twarz” lub „zatrzaśnięcie drzwi przed nosem”. Najpierw przedstawiana jest bardzo duża prośba, która niemal na pewno zostanie odrzucona, a następnie mniejsza, która wydaje się już łatwiejsza do spełnienia. Działa tu mechanizm kontrastu, a także reguła wzajemności – po ustępstwie osoby proszącej, czujemy się zobowiązani do odpowiedzi.
Skuteczną metodą jest również „przynęta”, gdzie na początku prezentowana jest atrakcyjna oferta, np. 40% zniżki, a następnie okazuje się, że nie ma już towaru w poszukiwanym rozmiarze, ale „na szczęście” znajdzie się inna, pełnocenowa wersja.
Ponadto organizacje charytatywne często rozcieńczają lub „rozbijają” kluczowe informacje w natłoku mniej istotnych danych. Sprawia to, że trudniej jest wychwycić prawdziwe intencje i zauważyć manipulację.
Niektóre z tych technik mogą być stosowane świadomie, aby podnieść atrakcyjność organizacji w oczach darczyńców. Zjawisko to określane jest mianem „ingracjacji” i polega na celowym staraniu się o zyskanie przychylności innych.
Jak się bronić przed manipulacjami?
Kluczem do obrony przed manipulacjami jest asertywność – umiejętność egzekwowania własnych praw, swobodne wyrażanie opinii i uczuć, a także odmawianie w sytuacjach, gdy nie chcemy spełnić czyjejś prośby. Niestety, nawet osoby asertywne mogą ulegać wpływom z powodu automatycznych reakcji, na które nie mają świadomego wpływu.
Dlatego równie ważne jest przerwanie tych automatyzmów poprzez racjonalne myślenie i zastanowienie się nad motywacjami stojącymi za naszymi decyzjami. Dzięki temu mamy szansę wykryć proces manipulacji i zapobiec jego negatywnym skutkom.
Warto też pamiętać, że im bardziej dana sprawa jest dla nas ważna, tym częściej przerywamy automatyczne reakcje na wpływ społeczny. Dlatego tak istotne jest, aby podchodzić z rozwagą do próśb o wsparcie finansowe, szczególnie tych kierowanych przez nieznane nam organizacje.
Podsumowując, obrona przed manipulacjami na platformach charytatywnych wymaga od nas stałej czujności, asertywności i krytycznego myślenia. Tylko wtedy będziemy mogli skutecznie chronić się przed wyrafinowanymi technikami, którym mogą być poddawani darczyńcy. Zachęcamy również do korzystania z usług portalu Stop Oszustom, który pomaga w weryfikacji wiarygodności organizacji charytatywnych.
