Rozwój technologii w ostatnich latach doprowadził do pojawienia się wielu innowacyjnych sposobów pozyskiwania środków finansowych. Jednym z nich jest finansowanie społecznościowe, znane również jako crowdfunding. Ta alternatywna forma gromadzenia kapitału cieszy się coraz większą popularnością, szczególnie wśród młodych i nowoczesnych przedsiębiorstw. Platformy crowdfundingowe umożliwiają twórcom projektów dotarcie do szerokiej rzeszy potencjalnych inwestorów z całego świata. Choć ta metoda finansowania otwiera nowe możliwości, to niestety niesie ze sobą również pewne zagrożenia.
Crowdfunding – nowy sposób na pozyskanie środków
Finansowanie społecznościowe to proces, w którym właściciel projektu lub pomysłu zwraca się do społeczności internetowej z prośbą o wsparcie finansowe. Odbywa się to zazwyczaj za pośrednictwem specjalistycznej platformy crowdfundingowej, która pełni rolę pośrednika między właścicielem projektu a potencjalnymi inwestorami.
Beneficjent kampanii crowdfundingowej przedstawia społeczności swój projekt, jego założenia oraz oczekiwane efekty. W zamian za wsparcie finansowe oferuje inwestorom określone świadczenia, takie jak:
- Wcześniejszy dostęp do produktu lub usługi
- Upominki lub gadżety związane z projektem
- Udział w zyskach wygenerowanych przez przedsięwzięcie
- Udziały w spółce lub obligacje
Główną zaletą crowdfundingu jest to, że umożliwia on relatywnie szybkie i łatwe pozyskanie środków na realizację przedsięwzięcia. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że kampanie crowdfundingowe mają charakter międzynarodowy – mogą one docierać do inwestorów z całego świata, a nie tylko z lokalnego rynku. Dodatkowo, platformy crowdfundingowe wykorzystują marketing internetowy i technologie cyfrowe do efektywnego dotarcia do potencjalnych sponsorów.
Według raportu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, w latach 2015-2016 wartość rynku alternatywnego finansowania w Polsce, w tym crowdfundingu, wzrosła o ponad 270% i osiągnęła poziom 38 milionów euro. Polska jest przy tym liderem w Europie Środkowej, wyprzedzając takie kraje jak Węgry, Słowacja czy Czechy.
Rodzaje crowdfundingu i ich cechy
Choć crowdfunding jest stosunkowo nowym zjawiskiem, to już ukształtowały się jego różne formy i modele. Wyróżnia się zazwyczaj trzy główne rodzaje tego typu finansowania:
-
Crowdfunding oparty na darowiznach (donation-based) – w tej formule inwestorzy wspierają projekt finansowo, nie oczekując w zamian żadnej rekompensaty. Ich motywacją jest chęć pomocy lub wsparcie dla danej inicjatywy.
-
Crowdfunding oparty na nagrodach (reward-based) – w tej odmianie inwestorzy otrzymują w zamian za wsparcie finansowe określone nagrody lub upominki, np. przedsprzedaż produktu lub dostęp do usługi.
-
Crowdfunding inwestycyjny (equity-based) – tu inwestorzy stają się udziałowcami lub akcjonariuszami wspieranego projektu, oczekując w zamian za swoje wsparcie finansowe przyszłych zysków.
Poszczególne rodzaje crowdfundingu różnią się poziomem ryzyka dla inwestorów, stopniem ekwiwalentności świadczeń wzajemnych oraz regulacjami prawnymi, które muszą spełnić organizatorzy kampanii.
| Rodzaj crowdfundingu | Ryzyko dla inwestorów | Ekwiwalentność świadczeń | Regulacje prawne |
|---|---|---|---|
| Donation-based | Niskie | Ograniczona | Niskie wymagania |
| Reward-based | Umiarkowane | Umiarkowana | Średnie wymagania |
| Equity-based | Wysokie | Wysoka | Wysokie wymagania |
Jak wskazuje powyższa tabela, crowdfunding inwestycyjny (equity-based) wiąże się z największym ryzykiem dla inwestorów, ale jednocześnie daje im możliwość uzyskania udziału w zyskach z realizowanego projektu. Z kolei crowdfunding oparty na darowiznach (donation-based) jest obciążony najmniejszym ryzykiem, jednak inwestorzy nie otrzymują w zamian żadnych materialnych korzyści.
Zagrożenia związane z crowdfundingiem
Mimo wielu zalet, finansowanie społecznościowe niesie ze sobą również szereg zagrożeń i ryzyk, na które należy zwrócić uwagę. Jednym z kluczowych problemów jest ryzyko oszustwa.
Według danych Przelewy24, w Polsce co czwarta kampania crowdfundingowa kończy się niepowodzeniem – albo nie udaje się zebrać zakładanej kwoty, albo projekt w ogóle nie zostaje zrealizowany. Choć nie wszystkie te przypadki można określić mianem oszustwa, to niestety część z nich rzeczywiście nosi znamiona świadomego wprowadzania w błąd inwestorów.
Mechanizmy oszukańczych kampanii crowdfundingowych mogą być różne. Najczęściej spotykane to:
- Nierealistyczne obietnice i zawyżone oczekiwania co do rezultatów projektu
- Ukrywanie istotnych informacji na temat stanu realizacji przedsięwzięcia lub przeszłości organizatorów
- Nierzetelne lub nieprawdziwe informacje w materiałach promocyjnych
- Niezrealizowanie obietnic złożonych inwestorom, np. niedostarczenie obiecanych nagród
Ponadto, brak jednolitych regulacji prawnych dotyczących crowdfundingu w Unii Europejskiej utrudnia walkę z oszustwami. Przedsiębiorcy poszukujący finansowania często decydują się na zrealizowanie swojej kampanii na obszarze innych jurysdykcji, np. w Stanach Zjednoczonych lub krajach azjatyckich, by ominąć przeszkody prawne.
Zgodnie z raportem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, największą barierą w transgranicznym rozwoju crowdfundingu jest niepewność prawna spowodowana odmiennymi regulacjami tego rynku w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Część krajów przyjęła własne przepisy dotyczące finansowania społecznościowego, a część wciąż opiera się na ogólnych wskazaniach prawnych.
Nadchodzące zmiany regulacyjne w Europie
Aby zwiększyć bezpieczeństwo i konkurencyjność europejskich platform crowdfundingowych, Komisja Europejska opracowała projekt nowego rozporządzenia, które ma ujednolicić kwestie prawne w skali całej Unii.
Kluczowe założenia projektu rozporządzenia to:
- Wprowadzenie unijnego zezwolenia dla dostawców usług crowdfundingowych, wydawanego przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA)
- Ujednolicenie wymagań wobec platform crowdfundingowych w zakresie ochrony inwestorów, zarządzania ryzykiem i praktyk księgowych
- Ograniczenie zakresu rozporządzenia do crowdfundingu inwestycyjnego i pożyczkowego o wartości do 1 mln euro w ciągu 12 miesięcy
- Nałożenie na platformy obowiązków informacyjnych wobec inwestorów, w tym obowiązek sporządzenia arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych
Dzięki tym zmianom Komisja Europejska liczy na zwiększenie bezpieczeństwa i przejrzystości rynku crowdfundingu w Europie. Umożliwi to również skuteczniejszą walkę z oszustwami, gdyż ESMA będzie mógł cofnąć zezwolenie platformom, które poważnie naruszą przepisy.
Należy jednak podkreślić, że projekt rozporządzenia wciąż znajduje się na wczesnym etapie procesu legislacyjnego i jego treść może ulec dalszym modyfikacjom. Warto śledzić na bieżąco informacje na temat tych zmian, aby chronić się przed ewentualnymi próbami oszustwa na platformach crowdfundingowych.
