Rynek kolekcjonerski, choć niezwykle fascynujący, niestety nie jest wolny od działalności nielegalnych grup i pojedynczych oszustów. Nieuczciwe praktyki mogą przybierać różne formy, od fałszowania dzieł sztuki po kradzieże cennych przedmiotów. W tym artykule przyjrzymy się jednemu z najgroźniejszych rodzajów oszustw na tym rynku – sprzedaży podrobionych dzieł.
Skala problemu podrobionych dzieł sztuki
Według szacunków zawartych w raporcie Organizacji Narodów Zjednoczonych, roczne straty spowodowane przez obrót podrabianymi dziełami sztuki na całym świecie sięgają nawet 6 miliardów dolarów. Jest to poważny problem, który dotyczy nie tylko kolekcjonerów, ale również domów aukcyjnych, galerii i muzeów.
Najczęściej podrabiane są obrazy uznanych mistrzów, rzeźby, numizmaty, a nawet stare księgi i manuskrypty. Sprawcy tych przestępstw są niezwykle kreatywni i nieustannie doskonalą swoje metody, aby jak najskuteczniej oszukiwać kolekcjonerów.
Metody identyfikacji podrobionych dzieł
Rozpoznanie oryginalnego dzieła od fałszerstwa nie jest łatwe, nawet dla doświadczonych ekspertów. Współcześni fałszerze stosują coraz bardziej zaawansowane techniki, aby zmylić potencjalnych nabywców. Dlatego też kluczowe jest, aby kolekcjonerzy i handlarze byli świadomi możliwych oznak podrobionych przedmiotów:
Materiały i techniki
Farby i pigmenty: Oryginalne dzieła używają farb i pigmentów charakterystycznych dla epoki, w której zostały stworzone. Fałszerze często sięgają po współczesne materiały, które nie mają odpowiedniej patyny.
Technika wykonania: Uważne przyjrzenie się sposobowi nakładania farby, fakturze płótna czy rzeźbiarskiej obróbce materiału może zdradzić różnice między oryginałem a podróbką.
Oznakowania: Oryginalne dzieła często posiadają charakterystyczne sygnatury, daty lub pieczęcie, których brak lub nieprawidłowa forma może sugerować podróbkę.
Dokumentacja
Historia pochodzenia: Każde autentyczne dzieło powinno mieć udokumentowaną historię własności, czyli tzw. provenance. Brak takich informacji lub luki w tej historii powinny wzbudzić podejrzenia.
Certyfikaty autentyczności: Oryginalne obiekty są zazwyczaj opatrzone certyfikatami potwierdzającymi ich autentyczność, wydanymi przez uznane instytucje.
Specjalistyczne badania
Analiza fizyko-chemiczna: Badania laboratoryjne materiałów użytych do stworzenia dzieła, takie jak analiza pigmentów czy spoiw, mogą dostarczyć dowodów na jego autentyczność lub potwierdzić podróbkę.
Badania technologiczne: Zaawansowane metody, jak rentgenografia czy spektroskopia, pozwalają na szczegółową analizę struktury i składu obiektu w celu zidentyfikowania ewentualnych niezgodności.
Choć proces identyfikacji podrobionych dzieł jest złożony, uważna obserwacja, gruntowna dokumentacja oraz przeprowadzenie specjalistycznych badań pomagają skutecznie odróżnić oryginały od fałszerstw.
Głośne przypadki podrobionych dzieł
Historia rynku sztuki zna wiele przykładów spektakularnych oszustw związanych ze sprzedażą podrobionych dzieł. Jednym z najbardziej głośnych był przypadek Hansa van Meegerena, holenderskiego malarza, który w latach 30. XX wieku stworzył kilka fałszywych obrazów przypisywanych Johannesowi Vermeerowi.
Według policyjnych danych, Van Meegeren oszukał wielu kolekcjonerów, sprzedając im swoje falsyfikaty za ogromne sumy. Jego najbardziej znanym „dziełem” był obraz „Chrystus w Emaus”, który trafił do muzeum w Rotterdamie. Artysta przyznał się do oszustwa dopiero po II wojnie światowej, kiedy zarzucono mu kolaborację z nazistami.
Innym przykładem jest sprawa Toolona Foxe’a, który w latach 70. XX wieku wyspecjalizował się w podrabianiu obrazów Picassa. Fałszerz ten stworzył setki podróbek, wprowadzając je na rynek poprzez siatkę pośredników. Niektóre z nich trafiły nawet do prestiżowych galerii i domów aukcyjnych, zanim zostały zdemaskowane.
Tego typu oszustwa nie tylko naruszają uczciwy obrót na rynku kolekcjonerskim, ale również wprowadzają w błąd instytucje, które padają ofiarą fałszerstw. Dlatego tak ważne jest, aby kolekcjonerzy, handlarze i eksperci pozostawali czujni i dokładnie weryfikowali autentyczność każdego dzieła.
Jak chronić się przed podróbkami?
Aby uniknąć stania się ofiarą oszustwa na rynku kolekcjonerskim, należy stosować kilka podstawowych zasad:
-
Weryfikuj pochodzenie dzieła: Żądaj udokumentowanej historii własności (provenance) oraz certyfikatów autentyczności wystawionych przez uznane instytucje.
-
Korzystaj z usług zaufanych ekspertów: Przed zakupem obiektu skonsultuj się z doświadczonymi znawcami danej epoki lub twórczości artysty, którzy mogą przeprowadzić specjalistyczne badania.
-
Bądź ostrożny przy okazyjnych ofertach: Bardzo atrakcyjne ceny lub niejasne okoliczności sprzedaży powinny wzbudzić Twoją czujność.
-
Unikaj transakcji w niepewnych okolicznościach: Nie dokonuj zakupów przez Internet od nieznanych sprzedawców lub na podejrzanych aukcjach.
-
Sprawdzaj renomę sprzedawcy: Upewnij się, że masz do czynienia z zaufanym i uczciwym podmiotem, najlepiej zarejestrowanym w systemie stop-oszustom.pl.
Przestrzeganie tych zasad może znacznie zmniejszyć ryzyko stania się ofiarą fałszerzy na rynku kolekcjonerskim. Pamiętaj, że zachowanie czujności i dokładne weryfikowanie autentyczności obiektów to klucz do bezpiecznych inwestycji.
Podsumowanie
Rynek kolekcjonerski, choć fascynujący, nie jest wolny od działalności nielegalnych grup i pojedynczych oszustów. Jednym z najgroźniejszych rodzajów oszustw jest sprzedaż podrobionych dzieł sztuki. Fałszerze stosują coraz bardziej wyrafinowane techniki, aby zmylić potencjalnych nabywców.
Identyfikacja oryginalnych dzieł od fałszerstw wymaga gruntownej weryfikacji materiałów, techniki wykonania, dokumentacji historii pochodzenia oraz przeprowadzenia specjalistycznych badań. Głośne przypadki, takie jak Van Meegerena czy Toolona Foxe’a, pokazują skalę problemu i konsekwencje takich oszustw.
Aby chronić się przed podróbkami, kolekcjonerzy powinni stosować podstawowe zasady, takie jak weryfikacja pochodzenia, korzystanie z usług zaufanych ekspertów, ostrożność przy okazyjnych ofertach i sprawdzanie renomy sprzedawcy. Tylko zachowanie czujności i dokładne badanie autentyczności obiektów może uchronić kolekcjonerów przed stratami.
Choć walka z fałszerstwami na rynku sztuki jest trudna, rosnąca świadomość kolekcjonerów oraz coraz lepsze metody identyfikacji podrobionych dzieł dają nadzieję na ograniczenie tego problemu w przyszłości.
