Problematyka autentyczności dzieł sztuki to kluczowe wyzwanie na rynku antyków i sztuki. Oszustwa, fałszerstwa i podrabianie dzieł to niepokojące zjawiska, które nasilają się wraz z rosnącą wartością i prestiżem wielu obiektów kolekcjonerskich. Jak skutecznie się przed nimi bronić?
Skala problemu fałszerstw na rynku sztuki
Trudno ustalić dokładne dane na temat skali fałszerstw na rynku sztuki, jednak szacunki są niepokojące. Według ekspertów, nawet od 30 do 50% dzieł wystawianych na sprzedaż w Polsce może być falsyfikatami. Fałszerstwa dotyczą przede wszystkim prac znanych, cenionych artystów, których oryginały osiągają wysokie ceny.
Problem ten nie dotyczy wyłącznie polskiego rynku. Jak wskazuje Dorota Żaglewska, autorka książki „Sztuka czy biznes. Sekrety antykwariuszy”, jest to plagą dotykającą rynek sztuki na całym świecie. Wiele domów aukcyjnych odmawia nawet przyjmowania do sprzedaży prac określonych artystów, obawiając się wystawiania falsyfikatów.
Mechanizmy fałszerstw na rynku sztuki
Fałszerstwa na rynku sztuki przyjmują różne formy. Mogą to być podrobianie sygnatur znanych artystów na oryginalnych, lecz mniej wartościowych pracach, tworzenie kopii słynnych dzieł, a nawet spreparowanie całkowicie fikcyjnej proweniencji (historii pochodzenia) obiektu.
Sprawcy często wykorzystują luki w dokumentacji, szczególnie w przypadku dzieł o burzliwej historii, np. zagrabionej podczas wojen. Brak rzetelnych informacji o pochodzeniu i poprzednich właścicielach ułatwia wprowadzenie fałszywek do obiegu.
Inną metodą jest zawyżanie wyceny obiektów o wątpliwej autentyczności poprzez organizowanie fikcyjnych aukcji, na których uzyskiwane są zawyżone ceny. Takie praktyki mają na celu stworzenie pozoru dużej wartości i następnie sprzedaż fałszerstwa po zawyżonej cenie.
Jak rozpoznać autentyczne dzieło sztuki?
Ochrona przed nabyciem falsyfikatu wymaga od kolekcjonerów i miłośników sztuki szczególnej czujności i wiedzy. Oto kilka kluczowych wskazówek:
-
Sprawdzaj proweniencję: Upewnij się, że dzieło ma udokumentowaną historię pochodzenia, najlepiej potwierdzoną przez ekspertów. Luki w tej dokumentacji mogą być sygnałem ostrzegawczym.
-
Zweryfikuj autentyczność: Przed zakupem poszukaj niezależnej ekspertyzy uznanego specjalisty lub instytucji, która potwierdzi autentyczność obiektu. Renomowane domy aukcyjne oferują takie usługi.
-
Sprawdź stan zachowania: Dokładnie obejrzyj dzieło pod kątem śladów użytkowania, materiałów i technik charakterystycznych dla danego artysty i epoki. Nienaturalny wygląd może zdradzać fałszerstwo.
-
Bądź ostrożny z „okazjami”: Jeśli cena dzieła wydaje się rażąco niska w porównaniu do rynkowych standardów, to prawdopodobnie masz do czynienia z falsyfikatem. Ufaj swojej intuicji.
-
Poznawaj rynek: Regularne odwiedzanie muzeów, galerii i aukcji pomoże ci wykształcić oko na autentyczne dzieła oraz uzyskać wiedzę o trendach cenowych i preferencjach kolekcjonerów.
Nabywanie sztuki to ekscytujące, ale również ryzykowne przedsięwzięcie. Tylko dzięki solidnej wiedzy, doświadczeniu i należytej staranności można uniknąć przykrych niespodzianek związanych z fałszerstwami.
Rola muzeów w walce z fałszerstwami
Muzea odgrywają kluczową rolę w ochronie rynku sztuki przed falsyfikatami. Jako autorytety w swojej dziedzinie, dysponują wybitnymi ekspertami, zdolnymi do wiarygodnej oceny autentyczności dzieł.
Niestety, relacje między muzeami a rynkiem sztuki nie zawsze układają się harmonijnie. Jak zauważa Dorota Żaglewska, w przeszłości muzea w Polsce miały prawo pierwokupu wartościowych dzieł od galerii, co mogło negatywnie wpływać na cały rynek, prowadząc do zaniżania cen.
Dziś muzea stoją przed dylematem – z jednej strony ich ekspertyzy są cenione, ale z drugiej – kodeksy etyki zakazują im komercyjnego zaangażowania w rynek. Część muzeów w Polsce nadal jednak oferuje płatne usługi oceny autentyczności obiektów dla kolekcjonerów i domów aukcyjnych.
Niezależnie od tych niuansów, współpraca między muzeami a rynkiem sztuki jest kluczowa dla skutecznej walki z fałszerstwami. Połączenie eksperckich zasobów muzealnych z wiedzą i doświadczeniem uczestników rynku może przynieść wymierne efekty w ochronie przed nieprawdziwymi dziełami.
Regulacje prawne a problem fałszerstw
Kwestia regulacji prawnych dotyczących rynku sztuki to kolejny istotny aspekt. W Polsce do niedawna obowiązywała restrykcyjna ustawa o ochronie zabytków, która ograniczała wywóz dzieł sztuki poza granice kraju. Choć zamiar był słuszny, to w praktyce mogło to prowadzić do niedoceniania polskich artystów na rynkach międzynarodowych.
Obecnie branża antykwaryczna i domów aukcyjnych dąży do większej standaryzacji i transparentności rynku. Od 1997 roku funkcjonuje Stowarzyszenie Antykwariuszy i Marszandów Polskich, podejmujące inicjatywy na rzecz wprowadzania dobrych praktyk i zmian legislacyjnych.
Eksperci podkreślają jednak, że wciąż brakuje spójnych przepisów kompleksowo regulujących kwestie fałszerstw, udokumentowania proweniencji czy odpowiedzialności domów aukcyjnych. Rozwiązanie tego problemu wymaga zaangażowania zarówno branży, jak i organów państwa.
Podsumowanie
Rynek antyków i sztuki boryka się z poważnym problemem fałszerstw, który dotyczy od 30 do nawet 50% obiektów wystawianych na sprzedaż. Sprawcy wykorzystują luki w dokumentacji, organizują fikcyjne aukcje i podrabiają sygnatury znanych artystów.
Ochrona przed nabyciem falsyfikatu wymaga od kolekcjonerów wiedzy, doświadczenia i szczególnej czujności. Kluczowe znaczenie ma weryfikacja proweniencji, ekspertyza autentyczności oraz znajomość rynku i trendów cenowych.
Muzea, jako autorytety w dziedzinie sztuki, odgrywają istotną rolę w walce z fałszerstwami, choć ich relacje z rynkiem bywają złożone. Współpraca między tymi środowiskami jest niezbędna dla skuteczniejszej ochrony rynku.
Poprawa regulacji prawnych, większa transparentność oraz standaryzacja dobrych praktyk to kolejne wyzwania stojące przed branżą. Tylko kompleksowe działania mogą przynieść trwałe efekty w ograniczeniu problemu fałszerstw na rynku sztuki i antyków.
Zapraszamy do odwiedzenia strony https://stop-oszustom.pl/, gdzie znajdziesz więcej informacji na temat ochrony przed oszustwami na rynku aukcyjnym.
