Ustawa z 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw wprowadziła kluczowe zmiany, mające na celu zwiększenie ochrony obywateli przed nadużyciami wynikającymi z kradzieży tożsamości. Jednym z istotnych elementów tej ustawy jest możliwość zastrzegania numeru PESEL, co ma zapobiegać wykorzystywaniu danych osobowych bez wiedzy i zgody właściciela.
Zastrzeżenie numeru PESEL – kluczowy krok w ochronie przed kradzieżą tożsamości
Kluczową zmianą wprowadzoną przez ustawę jest możliwość nieodpłatnego zastrzeżenia i cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL. Osoba pełnoletnia będzie mogła dokonać tej czynności przez stronę obywatel.gov.pl lub osobiście w urzędzie gminy. Zastrzeżenie numeru PESEL zapobiegnie wykorzystaniu danych osobowych przez oszustów bez wiedzy i zgody właściciela – na przykład nie będą oni mogli zaciągnąć kredytu, kupić sprzętu na raty, sprzedać nieruchomości czy wyrobić duplikatu karty SIM, która mogłaby być użyta do nielegalnego autoryzowania transakcji.
Ustawa nakłada na określone podmioty obowiązek weryfikacji, czy numer PESEL jest zastrzeżony, przy czynnościach najbardziej narażonych na kradzież tożsamości. Od 1 czerwca 2024 r. instytucje finansowe, takie jak banki, będą musiały weryfikować zastrzeżenie numeru PESEL przed zawarciem umowy kredytu lub pożyczki. Do tego czasu osoby pełnoletnie mogą już zastrzegać lub cofać zastrzeżenie numeru PESEL, chociaż konsekwencje prawne będą wyciągane dopiero wobec zdarzeń, które nastąpią od 1 czerwca 2024 r.
Jednym z kluczowych elementów ustawy jest również utworzenie rejestru zastrzeżeń numerów PESEL, który będzie prowadzony przez Ministerstwo Cyfryzacji. Każdy zainteresowany będzie mógł nieodpłatnie zweryfikować informację o aktualnym zastrzeżeniu numeru PESEL albo zastrzeżeniu numeru PESEL w określonej chwili. Ponadto osoba, której dane są przetwarzane w tym rejestrze, będzie miała wgląd do informacji o tym, kto i kiedy weryfikował jej numer PESEL.
Zapobieganie wyłudzeniom przy sprzedaży pojazdu
Ustawa ogranicza również ryzyko wyłudzenia pojazdu przez osoby posługujące się cudzymi danymi osobowymi. Notariusz będzie musiał zweryfikować, czy numer PESEL strony czynności notarialnej związanej z nieruchomością jest zastrzeżony, zanim dokona tej czynności. Jeśli numer PESEL będzie zastrzeżony, notariusz odmówi dokonania takiej czynności.
Podobne rozwiązania dotyczą również transakcji kredytowych i bankowych. Banki, instytucje kredytowe i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe będą zobowiązane do weryfikacji, czy numer PESEL konsumenta jest zastrzeżony przed zawarciem umowy kredytu, pożyczki lub otwarcia rachunku bankowego. Jeśli numer PESEL był zastrzeżony w momencie zawarcia umowy, instytucje te nie będą mogły domagać się spłaty zobowiązania ani zbyć wierzytelności.
Warto podkreślić, że ustawa wprowadza również nowe obowiązki dla właścicieli pojazdów, takie jak konieczność zgłaszania zbycia pojazdu w ciągu 30 dni oraz kary pieniężne za niezłożenie wniosku o rejestrację pojazdu w terminie. Zmiany te mają na celu usprawnienie i przyspieszenie procesu rejestracji pojazdów, co ograniczy możliwości dokonywania oszustw związanych ze sprzedażą samochodów.
Dodatkowe zabezpieczenia w transakcjach telekomunikacyjnych i płatniczych
Ustawa nakłada również nowe obowiązki na dostawców usług telekomunikacyjnych i płatniczych. Przed wydaniem kopii lub wtórnika karty SIM lub innego urządzenia służącego do identyfikacji abonenta, dostawca będzie musiał zweryfikować, czy numer PESEL abonenta nie jest zastrzeżony. Analogiczna weryfikacja będzie konieczna przed zawarciem umowy rachunku płatniczego, kredytu w rachunku płatniczym lub zmianą umowy kredytu w rachunku płatniczym.
Podsumowując, wprowadzone przez ustawę z 7 lipca 2023 r. rozwiązania znacząco wzmacniają ochronę obywateli przed kradzieżą tożsamości i związanymi z nią nadużyciami. Zastrzeżenie numeru PESEL, obowiązek weryfikacji tego zastrzeżenia przez instytucje finansowe, telekomunikacyjne i notariuszy, a także usprawnienie procesu rejestracji pojazdów, to kluczowe elementy tej regulacji. Dzięki tym zmianom Polacy zyskują skuteczniejsze narzędzia do zabezpieczenia się przed coraz bardziej wyrafinowanymi metodami kradzieży tożsamości.
Dalsze działania na rzecz ochrony danych osobowych
Ustawa z 7 lipca 2023 r. to początek szerszych działań podejmowanych przez rząd w celu zwiększenia ochrony obywateli przed nadużyciami w Internecie. Wiceminister Paweł Lewandowski podkreślił, że w kolejnych ustawach planowane są dodatkowe obowiązki dla operatorów telekomunikacyjnych, mające na celu wychwytywanie schematów SMS-ów, za pomocą których najczęściej naciągani są obywatele.
Ponadto, Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę, że konieczne jest znalezienie właściwej równowagi między jawnością numeru PESEL a ochroną danych osobowych. Debata na ten temat z pewnością będzie kontynuowana, aby zapewnić obywatelom kompleksową ochronę ich danych i tożsamości.
Warto śledzić dalsze działania rządu i ekspertów w obszarze cyberbezpieczeństwa i ochrony danych osobowych. Stale ewoluująca natura zagrożeń wymaga ciągłego monitorowania i dostosowywania środków zaradczych. Tylko kompleksowe podejście może skutecznie zapobiegać coraz bardziej wyrafinowanym metodom kradzieży tożsamości.
