Rynek dzieł sztuki długo uchodził za jeden z najbardziej atrakcyjnych dla przestępców zajmujących się praniem brudnych pieniędzy. Jego hermetyczny charakter, trudne do wyceny unikalne przedmioty oraz możliwość dokonywania transakcji w gotówce sprawiały, że stał się on doskonałym narzędziem do kamuflowania nielegalnie pozyskanych środków finansowych.
Wykorzystanie Rynku Sztuki do Prania Pieniędzy
Grupy przestępcze od lat infiltrują rynek sztuki, używając go jako kanału do legalizowania dochodów z nielegalnej działalności. Według szacunków organizacji ARCA – Association for Research into Crimes against Art, rynek sztuki jest trzecim pod względem wielkości obszarem działalności przestępczej na świecie, zaraz po handlu narkotykami i bronią.
Przestępcy wprowadzają pieniądze pozyskane w sposób nielegalny do legalnego obrotu poprzez wylicytowanie lub zakup wartościowych dzieł sztuki. Ich wartość jest trudna do zakwestionowania ze względu na specyfikę rynku, który charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem i unikalnym charakterem przedmiotów handlu. Grupy przestępcze wykorzystują także rynek do wprowadzania do obiegu falsyfikatów. Według doniesień amerykańskich służb, najwięcej nielegalnych pracowni fałszerskich znajduje się w Chinach i Meksyku.
Innym sposobem działania przestępców na rynku sztuki jest tworzenie sieci fikcyjnych firm, które ułatwiają przeprowadzanie transakcji ukrywających rzeczywiste źródło funduszy. Mechanizm ten został ujawniony w sprawie Nazema Ahmada, libańskiego kolekcjonera dzieł sztuki oskarżonego o finansowanie Hezbollahu. Prokuratorzy przedstawili dowody, że Ahmad zatrudnił sieć firm, aby ukryć wielomilionowe transakcje na dziełach sztuki i diamentach, omijając w ten sposób amerykańskie sankcje.
Podobna metoda została zastosowana w sprawie kolekcji dzieł sztuki Romana Abramowicza. Większościowe udziały w kolekcji wartej prawie miliard dolarów zostały przeniesione na byłą żonę oligarchy Daszę Żukową na kilka tygodni przed inwazją Rosji na Ukrainę, prawdopodobnie po to, by uniknąć sankcji nałożonych na Abramowicza.
Działania Mające na Celu Przeciwdziałanie Praniu Pieniędzy na Rynku Sztuki
W odpowiedzi na narastający problem prania pieniędzy na rynku sztuki, wiele krajów podejmuje kroki mające na celu zwiększenie przejrzystości i nadzoru w tej branży. Przykładowo, Polska planuje wdrożenie zmian w ustawie AML, które nałożą na osoby prowadzące handel dziełami sztuki i pośredników obowiązek identyfikacji klientów i weryfikacji źródła ich majątku w przypadku transakcji powyżej 10 000 euro.
Podobne regulacje obowiązują już w wielu innych krajach. W Meksyku wprowadzono w 2010 roku ustawę, która wymagała od kupujących więcej informacji, co doprowadziło do spadku sprzedaży na rynku sztuki o 70% w ciągu niecałego roku. Wskazuje to na skalę wykorzystywania tego sektora do prania brudnych pieniędzy.
Organizacje międzynarodowe, takie jak Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF), również podejmują działania mające na celu zwiększenie świadomości ryzyka prania pieniędzy na rynku dóbr kultury i sztuki. Wytyczne FATF podkreślają potrzebę wzmocnienia mechanizmów identyfikacji klientów, weryfikacji źródła majątku oraz raportowania podejrzanych transakcji przez uczestników rynku.
Podatność Rynku Sztuki na Pranie Brudnych Pieniędzy
Dlaczego rynek sztuki jest tak podatny na działania przestępcze związane z praniem pieniędzy? Kluczowe czynniki to:
-
Trudności w wycenie: Określenie wartości dzieł sztuki jest skomplikowanym procesem, opartym w dużej mierze na subiektywnej ocenie. Brak obiektywnych metod wyceny ułatwia ukrywanie rzeczywistej wartości transakcji.
-
Anonimowość i brak przejrzystości: Tradycyjnie rynek sztuki charakteryzuje się dużą dbałością o prywatność klientów. Brak obowiązku ujawniania tożsamości nabywców i sprzedawców sprzyja wykorzystywaniu go do nielegalnych działań.
-
Możliwość przeprowadzania transakcji gotówkowych: Obrót dziełami sztuki często odbywa się w gotówce, co utrudnia śledzenie przepływów pieniężnych i sprzyja anonimowości transakcji.
-
Wykorzystanie wolnych portów: Obiekty o wysokiej wartości, takie jak dzieła sztuki, mogą być przechowywane w specjalnych strefach wolnocłowych, tzw. wolnych portach, gdzie nie ma obowiązku uiszczania podatków i ceł. To ułatwia ukrywanie nielegalnych źródeł majątku.
-
Globalna natura rynku: Obrót dziełami sztuki ma charakter międzynarodowy, co komplikuje dochodzenia transgraniczne i współpracę organów ścigania.
Choć zdecydowana większość uczestników rynku sztuki nie jest powiązana z nielegalną działalnością, jego struktura sprawia, że stał się on atrakcyjnym celem dla przestępców. Dlatego też konieczne są ciągłe wysiłki na rzecz zwiększenia transparentności i nadzoru w tej branży.
Wnioski i Dalsze Perspektywy
Rynek sztuki przez lata stanowił kuszące narzędzie do prania brudnych pieniędzy dla zorganizowanych grup przestępczych. Jego hermetyczny charakter, trudności w wycenie dzieł oraz możliwość przeprowadzania transakcji gotówkowych sprawiały, że doskonale nadawał się do legalizowania nielegalnych dochodów.
Choć wiele krajów podejmuje kroki mające na celu ograniczenie tej luki, wciąż istnieje potrzeba dalszego zwiększania przejrzystości i nadzoru w branży. Organizacje międzynarodowe, takie jak FATF, apelują o wzmocnienie mechanizmów identyfikacji klientów i weryfikacji źródeł majątku w celu wykrywania prób prania pieniędzy.
Wyzwaniem jest również prowadzenie efektywnych dochodzeń transgranicznych, zważywszy na globalny charakter rynku sztuki. Niemniej, coraz większa świadomość zagrożeń i podejmowane działania regulacyjne dają nadzieję na ograniczenie wykorzystywania tego sektora przez przestępców.
Zachęcamy czytelników do dalszego zgłębiania tematu na stronie stop-oszustom.pl, gdzie można znaleźć więcej informacji na temat różnych form oszustw i sposobów ochrony przed nimi.
