Świat sztuki to fascynujący, lecz jednocześnie niebezpieczny rynek, gdzie oszustwa są wciąż poważnym problemem. Jednym z najbardziej palących przypadków jest kwestia fałszywych ekspertyz, które wprowadzają kolekcjonerów i inwestorów w błąd, narażając ich na poważne straty finansowe.
Skala problemu fałszywych ekspertyz na rynku sztuki w Polsce
Polski rynek sztuki, choć wciąż młody – bo liczący zaledwie około 30 lat – boryka się z narastającym problemem fałszerstw dzieł sztuki. Według eksperta rynku sztuki, Wojciecha Szafrańskiego, proceder ten ma się całkiem dobrze, a falsyfikaty krążą po polskim rynku nawet przez lata, zanim zostają wykryte.
Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. Po pierwsze, polskie prawo nie reguluje w wystarczającym stopniu kwestii kompetencji ekspertów. Każdy może bowiem pełnić rolę biegłego bez konieczności spełniania jakichkolwiek wymagań. Co więcej, wystawia się wyłącznie opinie pozytywne co do autentyczności dzieł, pomijając negatywne. Tymczasem im więcej tego typu ekspertyz, tym większe wątpliwości powinny się pojawić.
Jak wynika z informacji ze Strefy Inwestorów, falsyfikaty to najczęściej obrazy artystów, których brakuje na rynku, a także tych, których dzieła są stosunkowo łatwe do podrobienia, jak np. prace Stanisława Ignacego Witkiewicza, Kossaków, Juliana Fałata czy Zdzisława Beksińskiego.
Mechanizmy fałszowania dzieł sztuki
Fałszerze sztuki stosują różne wyrafinowane techniki, by wprowadzić w błąd nawet najbardziej doświadczonych kolekcjonerów. Jedną z nich jest tzw. kołowy obrót falsami, polegający na tym, że podróbki polskich artystów są sprzedawane za granicę, a następnie wracają do Polski jako rzekomie zakupione przez polskich kolekcjonerów w zagranicznych domach aukcyjnych.
Innym niebezpiecznym zjawiskiem jest sygnatura miłosierdzia, gdzie mistrzowie sztuki świadomie sygnują pracę swoich uczniów, by pomóc im finansowo. Taka praktyka prowadzi do powstania autentycznych, ale niewłaściwie podpisanych dzieł.
Według informacji z Rzeczpospolitej, zdarzały się też przypadki, gdy falsyfikaty trafiały nawet do muzeów, co jeszcze bardziej podważa zaufanie do ekspertyz. Jednym z najgłośniejszych przykładów był obraz „Rybak” Leona Wyczółkowskiego, który ostatecznie trafił do Muzeum Narodowego w Gdańsku, choć okazał się fałszerstwem.
Konsekwencje kupna fałszywych dzieł sztuki
Zakup fałszywego dzieła sztuki niesie ze sobą poważne konsekwencje. Poza oczywistą stratą finansową, kolekcjonerzy i inwestorzy muszą się również zmierzyć z utratą zaufania do rynku oraz reputacyjnymi szkodami. Ponadto, posiadanie świadomie lub nieświadomie nabytego falsyfikatu może skutkować dochodzeniem prawnym, jeśli wykryje się, że ktoś uczestniczył w procederze.
Jak wynika z informacji na portalu PSRIBS, w przypadku błędnej ekspertyzy odpowiedzialność ponosi nie tylko właściciel fałszywego dzieła, ale również biegły, który je poświadczył. Może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę.
Jak chronić się przed fałszywymi ekspertyzami?
Aby uniknąć kupna falsyfikatu, kolekcjonerzy i inwestorzy muszą zachować szczególną ostrożność podczas transakcji. Przede wszystkim warto weryfikować autentyczność dzieła u renomowanych ekspertów, najlepiej z międzynarodową reputacją. Należy również sprawdzać historię pochodzenia (proweniencję) obrazu oraz uważać na wspomniane wcześniej „sygnatury miłosierdzia”.
Ponadto, warto korzystać z usług renomowanych domów aukcyjnych lub galerii, zamiast zakupów na mniej pewnych rynkach. Istotna jest również znajomość rynku i trendów cenowych, by móc ocenić, czy cena dzieła jest adekwatna do jego rzeczywistej wartości.
Warto też śledzić aktualne informacje na temat fałszerstw na rynku sztuki, by być na bieżąco z najnowszymi metodami oszustw. Serwis stop-oszustom.pl może być dobrym źródłem takich informacji.
Podsumowanie
Problem fałszywych ekspertyz na rynku sztuki w Polsce pozostaje poważnym wyzwaniem. Lukawość polskiego prawa, brak restrykcyjnych regulacji oraz wyrafinowane techniki fałszowania dzieł stwarzają pole do nadużyć. Kolekcjonerzy i inwestorzy muszą zachować niezwykłą czujność, by chronić się przed stratami finansowymi i reputacyjnymi.
Edukacja, weryfikacja autentyczności u renomowanych ekspertów oraz śledzenie aktualnych trendów to kluczowe działania, które mogą pomóc w uniknięciu nabycia fałszywych ekspertyz. Tylko dzięki świadomemu i ostrożnemu podejściu można cieszyć się kolekcjonowaniem dzieł sztuki bez obaw o ich autentyczność.
