Jednym z najbardziej palących wyzwań stojących przed władzami fiskalnymi w ostatnich latach jest rosnąca skala oszustw i nadużyć związanych z podatkiem od towarów i usług (VAT). Przestępczość podatkowa, w tym liczne schematy karuzelowe i nieprawidłowości w deklaracjach VAT, powoduje ogromne straty budżetowe dla państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym Polski.
Rozmiar problemu wyłudzeń VAT
Według szacunków Komisji Europejskiej, luka VAT w Unii Europejskiej sięgnęła w 2020 roku 134 mld euro, co stanowi aż 11,8% całego potencjalnego poboru tego podatku1. W samej Polsce luka VAT w 2020 roku wyniosła około 24,4 mld zł, co stanowi 11,6% potencjalnych wpływów z tego podatku2. Szacuje się, że nawet 2/3 tej luki może być spowodowane różnego rodzaju oszustwami.
Wyłudzenia VAT mają charakter zorganizowanej, międzynarodowej przestępczości podatkowej. Sprawcy wykorzystują luki prawne, wewnętrzne systemy rozliczeń, a także lekkomyślność lub niewiedzę uczciwych przedsiębiorców, by wyłudzać miliardy złotych ze skarbu państwa. Te działania w oczywisty sposób uszczuplają zasoby budżetowe, a w konsekwencji ograniczają możliwości finansowania kluczowych wydatków publicznych.
Walka z wyłudzeniami VAT
Aby przeciwdziałać tej patologii, władze podatkowe wprowadziły w ostatnich latach szereg rozwiązań uszczelniających system VAT. Należą do nich m.in.:
Odwrócone obciążenie VAT – mechanizm, w którym to nabywca, a nie sprzedawca, jest zobowiązany do rozliczenia podatku od transakcji. Dotyczy on m.in. dostaw złomu, wyrobów stalowych, metali nieżelaznych czy niektórych usług budowlanych.
Odpowiedzialność solidarna – na mocy tej regulacji nabywca odpowiada solidarnie ze sprzedawcą za zapłatę należnego podatku, co motywuje go do należytej weryfikacji kontrahentów.
Pakiet paliwowy – zestaw środków mających na celu walkę z wyłudzeniami związanymi z obrotem paliwami, w tym m.in. wprowadzenie obowiązku składania zabezpieczenia akcyzowego.
Wydłużenie terminu zwrotu VAT – w celu uszczelnienia systemu podatkowego, ustawodawca wydłużył termin zwrotu podatku z 25 do 60 dni.
Dodatkowe zobowiązanie podatkowe – czyli sankcja w wysokości 20-100% zawyżonego przez podatnika zwrotu VAT lub zaniżonego zobowiązania podatkowego.
Wykreślenie z rejestru VAT – możliwość skreślenia podmiotu z rejestru podatników VAT czynnych w przypadku rażącego naruszenia przepisów.
Jednolity Plik Kontrolny (JPK) – zbiór informacji o operacjach gospodarczych przedsiębiorcy, który ułatwia organom podatkowym weryfikację prawidłowości rozliczeń.
Reforma Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) – konsolidacja organów podatkowych, celnych i kontroli skarbowej w celu usprawnienia walki z wyłudzeniami VAT.
STIR – System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej, który monitoruje transakcje na rachunkach bankowych pod kątem prób wyłudzeń VAT.
E-paragony – elektroniczna forma paragonów, która ułatwia kontrolę i weryfikację transakcji.
Wykaz podatników VAT – publikacja online danych o zarejestrowanych podatnikach VAT, ułatwiająca weryfikację kontrahentów.
Jedną z kluczowych zmian, wprowadzonych w 2018 roku, jest mechanizm podzielonej płatności (split payment). Polega on na tym, że nabywca dokonuje płatności za fakturę VAT w taki sposób, że część kwoty trafia na rachunek bankowy sprzedawcy, a część na specjalny rachunek VAT. Pozwala to organom skarbowym na efektywniejszą kontrolę przepływu środków i ogranicza ryzyko wyłudzenia podatku.
Mechanizm podzielonej płatności (split payment)
Mechanizm podzielonej płatności wprowadzono w celu uszczelnienia systemu VAT i ograniczenia możliwości wyłudzeń tego podatku. Jego kluczowe założenia to:
- Fakultatywność – podatnicy mogą, ale nie muszą, korzystać z mechanizmu podzielonej płatności.
- Rachunek VAT – odrębny rachunek bankowy służący do gromadzenia i wydatkowania środków przeznaczonych na zapłatę podatku.
- Ograniczona swoboda dysponowania środkami – podatnik może wykorzystać zgromadzone na rachunku VAT środki wyłącznie na określone cele, tj. zapłatę podatku, korektę deklaracji lub wypłatę nadpłaty.
- Przyspieszony zwrot VAT – podatnicy korzystający z mechanizmu podzielonej płatności mają prawo do szybszego zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym.
- Wyłączenie dodatkowych sankcji – zastosowanie split payment zwalnia podatnika z odpowiedzialności solidarnej oraz dodatkowego zobowiązania podatkowego.
Mechanizm podzielonej płatności stanowi istotne novum w polskim prawie podatkowym. Wprowadza on bowiem ograniczenia w swobodnym dysponowaniu środkami zgromadzonymi na rachunku VAT, co może negatywnie wpłynąć na płynność finansową przedsiębiorstw. Z drugiej strony, zastosowanie split payment daje szereg korzyści podatkowych, które mogą zachęcić podatników do korzystania z tego rozwiązania.
Korzyści ze stosowania split payment
Kluczowe korzyści wynikające z zastosowania mechanizmu podzielonej płatności to:
Przyspieszony zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym
Podatnicy, którzy dokonują płatności w podzielonej formie, mają prawo do szybszego – w ciągu 25 dni – otrzymania zwrotu nadwyżki podatku naliczonego. Jest to istotna zachęta do stosowania tego rozwiązania.
Brak dodatkowych zobowiązań podatkowych
Zastosowanie split payment zwalnia podatnika z sankcji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego, które wynosi od 20% do 100% zawyżonej kwoty zwrotu lub zaniżonego zobowiązania.
Wyłączenie odpowiedzialności solidarnej
Podatnik dokonujący płatności w mechanizmie podzielonej płatności nie ponosi odpowiedzialności solidarnej ze sprzedawcą za zapłatę podatku. Jest to istotna korzyść, biorąc pod uwagę ryzyko związane z nieuczciwymi kontrahentami.
Zmniejszenie zobowiązania podatkowego
W przypadku gdy kontrahent nie dokonał wpłaty kwoty podatku na rachunek VAT, podatnik może zmniejszyć swoje zobowiązanie podatkowe o tę niewpłaconą kwotę. Jest to ważne zabezpieczenie przed konsekwencjami nieuczciwości kontrahenta.
Wpływ na dochowanie należytej staranności
Zastosowanie split payment może być traktowane przez organy podatkowe jako przejaw dochowania przez podatnika należytej staranności przy weryfikacji kontrahenta. Ma to istotne znaczenie w kontekście prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Podsumowując, mechanizm podzielonej płatności stanowi ważne narzędzie w walce z wyłudzeniami VAT, jednocześnie oferując podatnikom szereg korzyści podatkowych. Choć wiąże się on z pewnymi ograniczeniami w zakresie swobodnego dysponowania środkami, to właściwe wykorzystanie split payment może realnie przyczynić się do uszczelnienia systemu podatkowego i ograniczenia skali przestępczości podatkowej.
Warto odwiedzić stronę https://stop-oszustom.pl/, gdzie znajdziesz więcej informacji na temat najnowszych metod walki z wyłudzeniami VAT.
