Wyłudzenia podatku VAT stanowią poważne wyzwanie dla polskiego systemu podatkowego. Szacuje się, że skala tego problemu jest ogromna – luka w podatku od towarów i usług utrzymuje się na wysokim poziomie, sięgając nawet 27% możliwych do osiągnięcia dochodów z tego tytułu. To oznacza, że miliardy złotych rocznie trafiają w ręce przestępców, zamiast zasilać budżet państwa.
Czym są wyłudzenia VAT i jak działają oszuści?
Wyłudzenia VAT opierają się na mechanizmie wystawiania fikcyjnych faktur, które nie odzwierciedlają rzeczywistych transakcji gospodarczych. Przestępcy tworzą sieci podmiotów, często tzw. „słupów”, których celem jest wyłudzanie zwrotów podatku VAT. Oszuści rejestrują fikcyjne działalności gospodarcze, wystawiają sfabrykowane dokumenty i wnioskują o zwrot nadpłaconego podatku.
Proceder ten jest niezwykle trudny do wykrycia, a organy podatkowe mają duże trudności z egzekwowaniem należnych kwot. Kontrole skarbowe często kończą się ustaleniem nieprawidłowości, ale odzyskanie wyłudzonych pieniędzy jest niemal niemożliwe. Firmy-słupy znikają bez śladu, a faktyczni organizatorzy procederu pozostają nieuchwytni.
Rosnąca skala problemu
Według danych przytoczonych przez Najwyższą Izbę Kontroli, skala wyłudzeń VAT rośnie w zatrważającym tempie. W 2013 roku organy kontroli skarbowej wykryły fikcyjne faktury na kwotę 197 mld zł, w 2014 roku była to już kwota 337 mld zł, a w 2015 roku aż 819 mld zł. To oznacza, że w ciągu zaledwie 2 lat wartość wykrytych oszustw podatkowych zwiększyła się ponad czterokrotnie.
Niestety, odzyskanie tych środków okazuje się niezwykle trudne. Wpłaty do budżetu państwa z tytułu wymierzonych podatków wyniosły w latach 2013-2014 oraz I połowie 2015 r. zaledwie 1623 mln zł, czyli zaledwie 13% kwot należnych. To doprowadziło do gwałtownego wzrostu zaległości w VAT – z 51 mld zł na koniec 2013 r. do 141 mld zł na koniec czerwca 2015 r. Według NIK, możliwości odzyskania tych ogromnych kwot są bardzo niewielkie.
Niewystarczająca skuteczność działań organów podatkowych
Dotychczasowe działania Ministra Finansów oraz organów kontroli skarbowej okazały się niewystarczające w walce z narastającą falą wyłudzeń VAT. Wprowadzane rozwiązania, takie jak mechanizm odwrotnego obciążenia czy instytucja odpowiedzialności solidarnej nabywcy, nie przyniosły oczekiwanych efektów.
Według NIK, organy kontroli skarbowej prowadzą wprawdzie rzetelne działania, ale są one przeważnie nieskuteczne. Mimo iż typują one podmioty o wysokim ryzyku wystąpienia nieprawidłowości (nawet do 90% trafności), to i tak nie udaje im się ustalić faktycznych organizatorów oszustw podatkowych. Firmy-słupy, wykorzystywane przez przestępców, znikają bez śladu, a odzyskanie wyłudzonych kwot jest niemożliwe.
Konieczność kompleksowych zmian
W ocenie Najwyższej Izby Kontroli, dotychczasowe działania oraz regulacje prawne okazały się niewystarczające do skutecznego zabezpieczenia interesów Skarbu Państwa przed oszustwami z wykorzystaniem fikcyjnych faktur. Dlatego NIK wskazuje na pilną potrzebę wdrożenia nowych, kompleksowych rozwiązań, które mogłyby realnie ograniczyć skalę tego problemu.
Wśród proponowanych przez NIK rozwiązań znajdują się m.in.:
– Obowiązek wystawiania faktur VAT za pośrednictwem serwera Ministerstwa Finansów
– Utworzenie centralnego rejestru faktur
– Publiczny rejestr rachunków bankowych podatników
– Ograniczenie możliwości rozliczeń kwartalnych w VAT
– Powszechna standaryzacja ewidencji danych dotyczących dokumentów, księgowań, płatności
– Dodanie kolejnych przesłanek warunkujących wykreślenie podatnika z rejestru VAT
– Fakultatywny split payment lub rozszerzenie zakresu odpowiedzialności solidarnej
– Ograniczenie płatności gotówkowych
Zdaniem NIK, konieczne jest również zintensyfikowanie współpracy między służbami podległymi Ministrowi Finansów oraz z prokuraturą i Policją, a także przyśpieszenie reakcji służb skarbowych na rozpoznane zagrożenia i skoncentrowanie działań na wykrywaniu organizatorów procederu, a nie tylko firm-słupów.
Wdrożenie nowych rozwiązań kluczowe dla ochrony budżetu
Rosnąca skala wyłudzeń VAT stanowi poważne zagrożenie dla stabilności finansów publicznych w Polsce. Luka podatkowa w tym obszarze jest znacznie wyższa niż średnia w Unii Europejskiej, co oznacza miliardy złotych rocznie utraconych dla budżetu państwa.
Zdaniem ekspertów, konieczne jest pilne wdrożenie kompleksowych rozwiązań, które pozwolą na skuteczne ograniczenie tej przestępczości i ochronę interesów Skarbu Państwa. Tylko zastosowanie wielu różnych narzędzi jednocześnie, takich jak te zaproponowane przez NIK, może przynieść realną poprawę w walce z wyłudzeniami VAT.
Warto odnotować, że strona internetowa https://stop-oszustom.pl/ oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie ochrony przed oszustwami podatkowymi. Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z jej ofertą.
