W ostatnich latach jednym z najbardziej dotkliwych oszustw finansowych dotykających przedsiębiorców w Polsce i Europie jest problem fałszywych faktur VAT. Przestępcy coraz doskonalej maskują swoje działania, wykorzystując luki w systemie podatkowym, aby wyłudzać pieniądze na szeroką skalę. Jak można się uchronić przed tymi niebezpiecznymi praktykami?
Rosnące zagrożenie fałszywymi fakturami
Zjawisko fałszywych faktur VAT jest poważnym problemem, który negatywnie wpływa na finanse firm oraz budżet państwa. Według danych Najwyższej Izby Kontroli, w 2022 roku Skarb Państwa stracił z tego powodu ponad 4 miliardy złotych1. Przestępcy coraz częściej stosują wyrafinowane metody, takie jak karuzele podatkowe czy fikcyjne łańcuchy dostaw, by wyłudzać zwroty VAT.
Mechanizm działania jest zwykle podobny – oszuści wystawiają faktury dokumentujące fikcyjne transakcje i wykorzystują je do nielegalnego odliczenia podatku VAT. Następnie znikają, pozostawiając firmę-ofiarę z obowiązkiem zapłacenia całego podatku. Ofiarami padają często niczego nieświadome podmioty, które stają się częścią skomplikowanych schematów przestępczych2.
Wyroki TSUE a należyta staranność
Kluczową kwestią w sprawach dotyczących fałszywych faktur VAT jest zasada należytej staranności. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wielokrotnie orzekał, że podatnik nie może być karany za przestępstwa popełnione przez inne podmioty, o ile zachował należytą staranność3.
W wyroku C-537/22 TSUE stwierdził, że organy podatkowe muszą wykazać, iż podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcja wiązała się z oszustwem. Sama identyfikacja nierzetelnego dostawcy nie jest wystarczająca do odmowy prawa do odliczenia VAT. Trybunał podkreślił, że od podatnika nie można wymagać prowadzenia kompleksowych kontroli u dostawców, gdyż to zadanie organów podatkowych.
Podobne stanowisko TSUE zaprezentował w sprawie C-442/22, dotyczącej fałszywych faktur wystawianych przez pracownika. Trybunał orzekł, że jeśli pracodawca zachował należytą staranność, to podatek powinien być przypisany nieuczciwemu pracownikowi, a nie firmie4.
Wewnętrzne procedury kluczem do bezpieczeństwa
Analiza orzeczeń TSUE prowadzi do wniosku, że kluczowe dla przedsiębiorców jest wprowadzenie odpowiednich wewnętrznych procedur w zakresie bezpieczeństwa podatkowego. Firmy, które nie mają spisanych reguł dotyczących weryfikacji dostawców, ewidencjonowania faktur czy nadzoru nad pracownikami, narażają się na poważne konsekwencje w przypadku wykrycia oszustwa.
Dobrze opracowane i wdrożone procedury bezpieczeństwa mogą być kluczowym dowodem, że przedsiębiorca dochował należytej staranności. Mogą one obejmować między innymi:
- Weryfikację dostawców – sprawdzanie danych w rejestrach, żądanie dokumentów potwierdzających prowadzenie działalności.
- Procedury fakturowania – ewidencjonowanie faktur, zakaz wystawiania faktur poza systemem, weryfikacja tożsamości odbiorców.
- Mechanizmy nadzoru – przypisanie odpowiedzialności za proces fakturowania, okresowe audyty, szkolenia pracowników.
- Wykorzystanie narzędzi – split payment, biała lista podatników VAT, elektroniczny obieg dokumentów.
Ważne jest, aby przedsiębiorcy nie traktowali tych procedur jak „kamiennych tablic”, ale stale je aktualizowali i dostosowywali do zmieniających się zagrożeń. Tylko wtedy będą mogli skutecznie chronić się przed konsekwencjami fałszywych faktur VAT.
Rola organów podatkowych
Choć należyta staranność podatnika jest kluczowa, to również organy podatkowe mają poważne obowiązki w walce z oszustwami. Zgodnie z orzecznictwem TSUE, to na nich spoczywa ciężar dowodu, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć o oszukańczym charakterze transakcji.
Organy muszą wykazać, że doszło do rzeczywistego przestępstwa, a nie tylko zidentyfikować nierzetelnego dostawcę. Samo stwierdzenie, że transakcja była częścią „karuzeli podatkowej”, nie jest wystarczające do odmowy prawa do odliczenia VAT.
Ponadto, organy podatkowe powinny dostarczać przedsiębiorcom aktualne informacje na temat nowych metod wyłudzeń oraz wskazówek dotyczących weryfikacji kontrahentów i procedur bezpieczeństwa. Współpraca między sektorem publicznym a prywatnym ma kluczowe znaczenie w walce z narastającym problemem fałszywych faktur.
Podsumowanie i wnioski
Fałszywe faktury VAT to poważne zagrożenie dla przedsiębiorców i budżetu państwa. Przestępcy stale doskonalą swoje metody, wykorzystując luki w systemie podatkowym. Jednakże orzecznictwo TSUE jasno wskazuje, że podatnicy, którzy zachowali należytą staranność, nie powinni ponosić konsekwencji za cudzą przestępczą działalność.
Kluczem do ochrony firm jest wdrożenie kompleksowych, wewnętrznych procedur bezpieczeństwa podatkowego. Obejmują one weryfikację dostawców, nadzór nad procesem fakturowania oraz wykorzystanie nowoczesnych narzędzi, takich jak split payment. Procedury te muszą być regularnie aktualizowane, aby nadążać za ewoluującymi metodami oszustw.
Z drugiej strony, organy podatkowe mają obowiązek dostarczania przedsiębiorcom aktualnych informacji na temat zagrożeń i wskazówek dotyczących najlepszych praktyk. Tylko współpraca między sektorem publicznym a prywatnym może skutecznie przeciwdziałać rosnącej skali fałszywych faktur VAT.
Zachęcamy wszystkich przedsiębiorców do zapoznania się ze stroną https://stop-oszustom.pl/, która oferuje kompleksowe wsparcie w walce z tym problemem. Tam można znaleźć poradniki, narzędzia oraz informacje o aktualnych trendach i zagrożeniach.
