Niebezpieczne Oszustwa z Użyciem Podrobionych Dokumentów
W zinformatyzowanym świecie coraz trudniejsze staje się zagwarantowanie autentyczności i wiarygodności informacji przekazywanych elektronicznie. Podobnie jest z faktycznym ustaleniem tożsamości osoby. Państwo, jako gwarant poświadczenia tożsamości obywatela, wydaje wiarygodne dokumenty, takie jak dowody osobiste, które stanowią punkt odniesienia dla wszelkich czynności gospodarczych, umów i porozumień. Jednak mimo zaawansowanych zabezpieczeń, w przestrzeni publicznej wciąż krąży wiele fałszywych dokumentów, stwarzając poważne zagrożenie dla funkcjonowania społeczeństwa i państwa.
Okazuje się, że produkowanie imitacji dowodu osobistego można bez problemu zlecić on-line. Fałszerze są w stanie przygotować wysokiej jakości, tzw. „dokumenty kolekcjonerskie”, łudząco przypominające autentyczne dowody osobiste. Wprawdzie ustawa z 2018 r. o dokumentach publicznych zakazała produkcji tego typu imitacji, ale przepisy nie są należycie egzekwowane. W efekcie wciąż istnieje ogromny obieg fałszywych dokumentów, które mogą być wykorzystywane do celów przestępczych.
Rozwój Technologii a Ograniczenia Zabezpieczeń Fizycznych
Rozwój technologii spowodował, że powstawały dokumenty coraz lepiej zabezpieczone. Stosowano odpowiedni papier, hologramy, precyzyjne grafiki, dokumenty plastikowe, grawerowanie laserowe i inne środki zabezpieczające. Niestety, wszystkie kolejne zabezpieczenia okazywały się z czasem podatne na złamanie. Nawet najnowsze dowody osobiste, wyposażone w szereg wysublimowanych zabezpieczeń fizycznych, nie są w stanie ostatecznie powstrzymać fałszerzy.
Coraz bardziej wyszukane zabezpieczenia są też kosztowne w wykonaniu, wymagają posiadania skomplikowanych urządzeń, materiałów oraz specjalistycznej wiedzy z zakresu zabezpieczeń. W praktyce osoba bez gruntownego przeszkolenia nie jest w stanie obiektywnie zweryfikować autentyczności dokumentu i tożsamości jego posiadacza. Ponadto, w przestrzeni wirtualnej identyfikacja tożsamości jest jeszcze trudniejsza, gdyż standardowa ocena wzrokowa dokumentów nie jest możliwa.
Nowa Filozofia Identyfikacji: Dokument Hybrydowy
Wobec powyższych ograniczeń, dalsze opracowywanie nowych form zabezpieczeń fizycznych wydaje się już nie mieć sensu. Konieczne jest całkowicie nowe podejście do identyfikacji, które wykracza poza cyfryzację analogowych form. Naturalnym rozwiązaniem jest zastosowanie w systemach informatycznych podpisu w pełni elektronicznego, a nie uporczywe implementowanie odręcznego podpisu, mającego swoje biologiczne ograniczenia.
Z tej potrzeby narodziła się koncepcja stworzenia dokumentu hybrydowego – plastikowej karty dowodu osobistego uzupełnionej o mikroprocesor bezpiecznie przechowujący dane elektroniczne. Taki e-dowód rozwiązuje większość problemów z identyfikacją oraz zdalnym uwierzytelnianiem. Umieszczenie danych osobowych w mikroprocesorze praktycznie uniemożliwia skuteczne sfałszowanie tego dokumentu.
W warstwie elektronicznej e-dowodu znajdują się wszystkie dane osobowe wydrukowane na dokumencie plastikowym, a dodatkowo wysokiej jakości zdjęcie twarzy oraz odciski linii papilarnych. Dzięki temu możliwa jest potrójna weryfikacja: sprawdzenie danych nadrukowanych, odczyt danych z mikroprocesora oraz porównanie ich z wizerunkiem osoby okazującej dokument. Każda próba modyfikacji danych w mikroprocesorze doprowadzi do jego fizycznego uszkodzenia.
Kluczowa rola Certyfikatów Elektronicznych
Zabezpieczenie e-dowodu mikroprocesorem rozwiązuje również kwestię identyfikacji i uwierzytelniania w przestrzeni elektronicznej. Państwo, wydając e-dowody, uruchomiło przeznaczoną do tego celu infrastrukturę klucza publicznego (PKI), umożliwiając wystawienie zaawansowanych certyfikatów elektronicznych.
Certyfikaty te są bezpłatnie udostępniane ogółowi społeczeństwa, co ma na celu przyspieszenie cyfrowej transformacji oraz poprawę bezpieczeństwa w środowisku wirtualnym. Zastosowane rozwiązania opierają się na najnowocześniejszym standardzie ECDSA o długości kluczy 384 bitów, co zapewnia znacznie wyższy poziom bezpieczeństwa niż powszechnie stosowane certyfikaty RSA 2048 bitów.
Co istotne, zgodnie z ustawą o dowodach osobistych, certyfikaty zamieszczone w e-dowodzie mogą być czasowo zawieszane przez ich właściciela. Oznacza to, że ważność samego dowodu osobistego jest powiązana z ważnością certyfikatów elektronicznych. W ten sposób użytkownik może samodzielnie zablokować ważność swojego dokumentu w przypadku, np. zagubienia lub kradzieży.
Obowiązkowa Weryfikacja Elektroniczna
Powyższe rozwiązania nakładają na podmioty, które mają obowiązek weryfikacji dowodu osobistego podczas fizycznego kontaktu, konieczność każdorazowego dokonania elektronicznego odczytu warstwy elektronicznej e-dowodu. Tylko w ten sposób mogą one jednoznacznie potwierdzić tożsamość obywatela oraz stwierdzić, czy dokument jest w danym momencie ważny.
Ma to również aspekt prewencyjny – powszechne i obligatoryjne odczytywanie warstwy elektronicznej odstraszy chętnych do posługiwania się fałszywymi dokumentami, minimalizując częstość popełniania tego przestępstwa. Jednocześnie podmioty, które nie dopełnią należytej staranności w weryfikacji ważności e-dowodu, nie będą mogły dochodzić swoich praw w przypadku zaistnienia szkody związanej z posłużeniem się nieważnym dokumentem.
Zastosowania e-Dowodu
E-dowód może mieć szczególne zastosowanie w systemach medycznych, gdzie konieczna jest wiarygodna identyfikacja pacjentów oraz uzyskiwanie od nich zgód na dostęp do dokumentacji medycznej. Pacjent, okazując e-dowód, może jednocześnie poświadczyć swoją tożsamość i elektronicznie autoryzować dostęp lekarza do jego danych.
Szeroko wykorzystywane mogą być również funkcje e-dowodu jako narzędzia autoryzacyjnego w różnego rodzaju urzędomatach czy innych urządzeniach samoobsługowych dostępnych w miejscach publicznych. Pozwoli to na zwiększenie bezpieczeństwa i wiarygodności takich transakcji.
Chociaż e-dowód rozwiązuje wiele problemów związanych z identyfikacją i uwierzytelnianiem, to ma także pewne ograniczenia. Jako dokument w formie fizycznej karty, wymaga on dedykowanego czytnika, co może utrudniać jego mobilne zastosowanie. Dlatego też pojawiają się rozwiązania w postaci aplikacji na smartfony, które są zdecydowanie wygodniejsze i bardziej wszechstronne.
Jednak, aby zapewnić pełne bezpieczeństwo, e-dowód powinien pozostać autonomicznym dokumentem o najwyższej randze, stanowiącym punkt odniesienia dla innych rozwiązań autoryzacyjnych. Tylko w ten sposób można zagwarantować jednolity i wysoki poziom zabezpieczeń, szczególnie w relacjach państwo-obywatel.
Wnioski i Porady dla Czytelników
Podsumowując, problem fałszywych dokumentów tożsamości jest poważnym zagrożeniem, przed którym musi chronić się każdy obywatel. Rozwój technologii, mimo coraz bardziej zaawansowanych zabezpieczeń fizycznych, nie jest w stanie całkowicie powstrzymać fałszerzy.
Dlatego kluczową rolę odgrywa zastosowanie nowoczesnych rozwiązań, takich jak e-dowód, który łączy cechy tradycyjnego dokumentu z elektronicznymi środkami identyfikacji i uwierzytelniania. Umieszczenie danych osobowych w mikroprocesorze e-dowodu oraz wykorzystanie zaawansowanych certyfikatów elektronicznych praktycznie uniemożliwia skuteczne sfałszowanie tego dokumentu.
Aby skutecznie chronić się przed oszustwami z użyciem podrobionych dokumentów, każdy obywatel powinien pamiętać o kilku istotnych kwestiach:
- Wymieniaj swój dowód osobisty na nowy e-dowód przed upływem ważności – nowy dokument jest znacznie bardziej bezpieczny.
- Regularnie sprawdzaj ważność swojego e-dowodu i w razie potrzeby zawieszaj certyfikaty elektroniczne, jeśli dokument został zagubiony lub skradziony.
- Żądaj, aby każda instytucja weryfikowała Twój e-dowód nie tylko wzrokowo, ale również elektronicznie, korzystając z dedykowanego czytnika. Tylko taka pełna weryfikacja gwarantuje autentyczność dokumentu.
- Unikaj przekazywania swoich danych osobowych, jeśli nie masz pewności co do bezpieczeństwa danej transakcji – fałszywi przedstawiciele mogą próbować wyłudzić Twoje dane.
- Korzystaj z aplikacji mobilnych do identyfikacji tylko wtedy, gdy są one oparte na e-dowodzie i infrastrukturze klucza publicznego państwa – zapewnia to najwyższy poziom bezpieczeństwa.
Tylko wzrost świadomości społeczeństwa oraz obligatoryjna weryfikacja elektroniczna e-dowodów mogą skutecznie ograniczyć problem fałszywych dokumentów i ochronić obywateli przed niebezpiecznymi skutkami takich oszustw.
