Jak oszuści wykorzystują kryzys COVID-19 do wyłudzania danych i pieniędzy
Pandemia koronawirusa COVID-19 spowodowała ogromne zmiany na rynku pracy. Masowe zwolnienia, niepewność zatrudnienia oraz potrzeba szybkiego znalezienia nowej pracy przyczyniły się do gwałtownego wzrostu liczby oszustw rekrutacyjnych. Przestępcy coraz częściej wykorzystują oczekiwania i obawy ludzi szukających pracy, by wyłudzić od nich cenne dane osobowe lub pieniądze.
Zgodnie z danymi CERT Polska (zespołu reagowania na incydenty komputerowe), w 2020 roku liczba oszustw rekrutacyjnych związanych z platformą OLX wzrosła aż o 570% w porównaniu do 2019 roku. Taki drastyczny wzrost pokazuje, jak sprytnie oszuści przystosowują się do zmieniającej się sytuacji i wykorzystują trudności wielu osób do nielegalnych działań.
Schemat działania przestępców jest w miarę prosty, ale bardzo skuteczny. Korzystają oni z popularnych serwisów ogłoszeniowych lub komunikatorów, by nawiązać kontakt z potencjalnymi ofiarami i nakłonić je do podania wrażliwych danych lub dokonania nielegalnej transakcji płatniczej. Aby uniknąć wykrycia, oszuści ciągle modyfikują swoje metody, dlatego ważne jest, by osoby poszukujące pracy były szczególnie wyczulone na niebezpieczne sygnały i wiedziały, jak chronić się przed takimi oszustwami.
Przykład oszustwa rekrutacyjnego na platformie OLX
Jednym z najczęstszych scenariuszy ataków są oszustwa na platformie ogłoszeniowej OLX. Choć sam schemat z czasem może ulegać drobnym zmianom, podstawowy mechanizm pozostaje bardzo podobny:
-
Kontakt przez komunikator – Przestępcy nawiązują kontakt z ofiarą, podając się za potencjalnego kupca interesującego się przedmiotem wystawionym na sprzedaż. Zazwyczaj wykorzystują aplikację WhatsApp do wygodnej komunikacji.
-
Propozycja sfinalizowania transakcji – Oszuści proponują sfinalizowanie transakcji za pośrednictwem usługi płatności OLX. Twierdzą, że jest to bezpieczniejsze rozwiązanie dla obu stron.
-
Fałszywa strona płatności OLX – Jeśli sprzedawca zgodzi się na tę propozycję, przestępcy wysyłają spreparowany link, który wygląda jak autentyczna strona OLX, ale w rzeczywistości jest fałszywą witryną służącą do wyłudzenia danych karty płatniczej.
-
Wyłudzenie danych karty – Na sfałszowanej stronie ofiara jest nakłaniana do podania szczegółowych danych swojej karty kredytowej, rzekomo w celu dokonania płatności. W rzeczywistości te informacje trafiają w ręce oszustów.
-
Kradzież pieniędzy – Po uzyskaniu danych karty płatniczej, przestępcy natychmiast wykorzystują je do dokonywania nielegalnych transakcji i wyłudzenia środków finansowych z konta ofiary.
Schemat ten jest powtarzany wielokrotnie, a oszuści kontaktują się z coraz większą liczbą potencjalnych ofiar. Często zmieniają również wygląd fałszywej strony płatności, by utrudnić jej rozpoznanie. Dlatego tak ważne jest, by osoby poszukujące pracy zachowywały czujność i nie dały się zwieść pozorną autentycznością takich ataków.
Inne techniki oszustw rekrutacyjnych
Oprócz scenariusza z platformą OLX, przestępcy wykorzystują również inne metody do wyłudzania danych i pieniędzy od osób poszukujących pracy. Jedną z nich są fałszywe wiadomości SMS z przypomnieniem o rzekomych zaległych płatnościach.
W tej technice oszuści wysyłają masowo SMS-y informujące o konieczności dokonania płatności np. za szczepionkę na COVID-19 lub uregulowania innej domniemanej zaległości. W wiadomości znajduje się link do fałszywej strony płatności, na której ofiara jest nakłaniana do podania danych karty kredytowej.
Innym wariantem jest rozsyłanie fałszywych maili rzekomo od znanych dostawców usług pocztowych lub portali ogłoszeniowych. Takie wiadomości informują o zablokowaniu konta z powodu naruszenia regulaminu i wzywają do jego odblokowania przez stronę phishingową.
Coraz częstszym zagrożeniem są również ataki typu „flubot”, polegające na infekowaniu urządzeń mobilnych złośliwym oprogramowaniem. Przestępcy rozsyłają wiadomości o rzekomej niemożności dostarczenia przesyłki, nakłaniając ofiary do instalacji aplikacji, która w rzeczywistości jest wirusem wykradającym dane.
Niezależnie od konkretnej metody, celem wszystkich tych ataków jest wyłudzenie wrażliwych informacji, takich jak dane logowania, numery kart płatniczych lub hasła. Następnie oszuści wykorzystują je do kradzieży pieniędzy z kont ofiar.
Dlaczego oszustwa rekrutacyjne są tak skuteczne?
Pandemia COVID-19 stworzyła wyjątkowo korzystne warunki dla rozwoju różnego rodzaju oszustw, w tym tych związanych z rynkiem pracy. Kilka czynników przyczynia się do tego, że przestępcy mogą z łatwością zwabić nowe ofiary:
-
Zwiększone zapotrzebowanie na pracę – Masowe zwolnienia i wysokie bezrobocie w pandemii sprawiają, że wiele osób desperacko poszukuje zatrudnienia. Oznacza to większą pulę potencjalnych ofiar dla przestępców.
-
Ograniczenie kontaktów osobistych – Konieczność zachowania dystansu społecznego i przeniesienia większości aktywności do internetu utrudnia weryfikację wiarygodności pracodawców. Ofiary łatwiej dają się zwieść pozorem autentyczności ataków online.
-
Wykorzystanie lęku i niepewności – Niepewna sytuacja ekonomiczna i obawy o utratę środków do życia sprawiają, że ludzie są bardziej skłonni do podejmowania pochopnych decyzji i bezkrytycznie ufają nieznajomym.
-
Łatwość masowego rozsyłania ataków – Nowoczesne narzędzia komunikacyjne pozwalają przestępcom na szybkie, tanie i anonimowe dotarcie do tysięcy potencjalnych ofiar jednocześnie.
-
Trudności w identyfikacji sprawców – Ze względu na prowadzenie działań w internecie, lokalizacja i identyfikacja oszustów jest znacznie utrudniona w porównaniu do tradycyjnych metod. Dodatkowo często wykorzystują oni schematy międzynarodowe, by uniknąć ścigania.
Wszystkie te czynniki sprawiają, że w czasach pandemii oszustwa rekrutacyjne stały się wyjątkowo groźnym zagrożeniem. Przestępcy nieustannie modyfikują swoje metody, by dostosować się do zmieniających się warunków, dlatego ofiary muszą być wyjątkowo czujne.
Konsekwencje i wpływ na ofiary
Skutki oszustw rekrutacyjnych mogą być dotkliwe zarówno pod względem materialnym, jak i psychologicznym. Utrata danych osobowych i pieniędzy to oczywiste negatywne konsekwencje, ale problem sięga znacznie głębiej.
Osoby, które padły ofiarą takich ataków, często doświadczają silnego stresu, poczucia winy i utraty zaufania. Świadomość, że zostały oszukane w tak trudnym momencie życia, gdy desperacko poszukiwały pracy, może prowadzić do depresji, lęku i obniżenia samooceny.
Dodatkowo odzyskanie utraconych środków finansowych jest zazwyczaj niezwykle trudne lub wręcz niemożliwe. Przestępcy bardzo skutecznie ukrywają swą prawdziwą tożsamość i lokalizację, co uniemożliwia dochodzenie roszczeń. W efekcie ofiary muszą nie tylko zmierzyć się z traumą psychologiczną, ale też dotkliwymi stratami materialnymi.
Konsekwencje wykraczają poza indywidualne przypadki. Rozpowszechnianie się tego rodzaju oszustw podważa zaufanie do legalnego rynku pracy i platform rekrutacyjnych. Może to zniechęcać wielu uczciwych poszukujących pracy do korzystania z tych narzędzi, co z kolei utrudnia im znalezienie zatrudnienia.
Jak bronić się przed oszustwami rekrutacyjnymi?
Biorąc pod uwagę skalę i złożoność problemu, ważne jest, by osoby poszukujące pracy były świadome zagrożeń i wiedziały, jak chronić się przed tego typu atakami. Oto kilka kluczowych zasad bezpieczeństwa:
-
Weryfikuj tożsamość pracodawcy – Przed podjęciem jakichkolwiek działań sprawdź, czy firma lub osoba kontaktująca się w sprawie pracy jest wiarygodna. Zweryfikuj jej dane kontaktowe, stronę internetową i obecność w mediach społecznościowych.
-
Uważaj na prośby o poufne dane – Nigdy nie udostępniaj osobom nieznajomym takich informacji jak numery kart płatniczych, hasła lub kody dostępu. Legalne firmy nie będą nigdy prosić o tego typu dane w wiadomościach lub na stronach internetowych.
-
Nie ufaj nieoczekiwanym linkom – Unikaj klikania w podejrzane linki, nawet jeśli rzekomo pochodzą od znanych marek lub instytucji. Zawsze weryfikuj adres strony internetowej, zanim się na nią udasz.
-
Korzystaj tylko z oficjalnych kanałów – Kontaktuj się wyłącznie przez oficjalne strony internetowe firm lub sprawdzone numery telefonów. Nigdy nie ufaj nieznanym komunikatorom lub numerom kontaktowym.
-
Zachowaj czujność przy płatnościach – Jeśli dana oferta pracy wymaga dokonania płatności, jest to niemal na pewno próba oszustwa. Legalne rekrutacje nie wymagają żadnych opłat z góry.
-
Zgłaszaj podejrzane sytuacje – Jeśli zidentyfikujesz próbę oszustwa, niezwłocznie poinformuj o niej odpowiednie organy, takie jak policja lub CERT Polska. Pomoże to w zapobieganiu dalszym atakom.
Jednym z najważniejszych środków zaradczych jest podnoszenie świadomości na temat oszustw rekrutacyjnych. Edukowanie społeczeństwa, zwłaszcza osób aktywnie poszukujących pracy, może skutecznie zmniejszyć skalę problemu i ograniczyć liczbę ofiar.
Podsumowanie
Pandemia COVID-19 spowodowała gwałtowny wzrost liczby oszustw rekrutacyjnych, których celem jest wyłudzanie danych osobowych i pieniędzy od zdesperowanych poszukiwaczy pracy. Przestępcy nieustannie modyfikują swoje metody, by dostosować się do zmieniających się warunków rynkowych i trudności wielu osób.
Przykładem szczególnie popularnego schematu jest oszukiwanie na platformie OLX, gdzie ofiary są nakłaniane do podania danych karty płatniczej na fałszywej stronie internetowej. Inne techniki to m.in. fałszywe wiadomości SMS i e-mail z prośbami o uregulowanie rzekomych zaległości lub odblokowanie konta.
Skuteczność tych ataków wynika z takich czynników, jak zwiększone zapotrzebowanie na pracę, ograniczenie kontaktów osobistych, wykorzystanie lęku i niepewności oraz trudności w identyfikacji sprawców. Konsekwencje dla ofiar mogą być bardzo dotkliwe – zarówno pod względem materialnym, jak i psychologicznym.
Kluczem do obrony przed oszustwami rekrutacyjnymi jest zachowanie wysokiej czujności, weryfikacja tożsamości pracodawców, unikanie udostępniania poufnych danych oraz korzystanie wyłącznie z oficjalnych i sprawdzonych kanałów. Edukacja społeczeństwa na temat tych zagrożeń może znacząco ograniczyć skalę problemu.
Wspólne wysiłki na rzecz podnoszenia świadomości i stosowania dobrych praktyk bezpieczeństwa są niezbędne, by chronić osoby poszukujące pracy przed coraz bardziej wyrafinowanymi metodami oszustów. Tylko wtedy uda się skutecznie przeciwdziałać tej niebezpiecznej tendencji.
