Poszukiwanie miłości w cyfrowym świecie
W czasach, gdy dużą część swojego życia przenosimy do internetu, szukanie partnerów często odbywa się za pośrednictwem aplikacji randkowych. Poznanie kogoś ciekawego w naszym bezpośrednim otoczeniu staje się coraz trudniejsze, zwłaszcza gdy większość czasu spędzamy przed ekranem komputera lub smartfona. Nic więc dziwnego, że portale matrymonialne przeżywają prawdziwy rozkwit popularności.
Niestety, internetowe znajomości mają jedną poważną wadę – brak wiarygodności. Czy osoba, którą poznajemy przez ekran, jest rzeczywiście taka, za jaką się podaje? Czy przesłane zdjęcia i informacje są zgodne z prawdą? W kogo tak naprawdę się zakochujemy, przeglądając profile na Tinderze, Happn czy Badoo? Okazuje się, że tworzenie całkowicie fałszywych profili to wcale nierzadka sytuacja. Zjawisko to zyskało nawet swoją własną nazwę – catfishing.
Czym jest catfishing?
Termin „catfishing” został użyty po raz pierwszy przez producenta filmowego Nevę Schulmana, który sam padł ofiarą internetowego oszustwa. Jego rzekomo 19-letnia rozmówczyni okazała się w rzeczywistości 40-letnią gospodynią domową, a w prowadzenie konwersacji angażowała się cała jej rodzina. Mąż kobiety, zainspirowany mitem z powieści Henryego Nevinsona o dorszach i sumach, porównał tę sytuację do zjawiska „catfishingu” – i nazwa ta okazała się strzałem w dziesiątkę.
W wielkim skrócie, catfishing oznacza podszywanie się pod kogoś innego w internecie. Może to przybierać różne formy – od utworzenia fałszywego konta i wrzucenia kilku nieprawdziwych zdjęć, aż po organizowanie całych sztucznych kręgów społecznych, mających na celu oszukanie konkretnej osoby. Intencje stojące za tego typu działaniami bywają równie zróżnicowane – od nielegalnego zdobycia czyichś pieniędzy, przez szantaż, aż po zwykłą zabawę kosztem cudzych uczuć.
Motywacje catfisherów
Jednym z najczęstszych motywów catfishingu jest chęć nielegalnego zdobycia czyichś pieniędzy. Oszust wzbudza zaufanie ofiary, angażując ją emocjonalnie, po czym podaje jej sfabrykowaną historię, na przykład o nagłym wypadku i potrzebie pieniędzy na powrót do domu lub o ciężkiej chorobie. Jeśli okłamywana osoba zdecyduje się na przelanie pieniędzy, szanse na ich odzyskanie są bardzo niskie.
Jeszcze groźniejsze mogą być konsekwencje, gdy padniesz ofiarą szantażu ze strony catfishera. Sprawcy celują zazwyczaj w osoby, które mają partnerów lub rodziny, gdyż ujawnienie internetowej znajomości mogłoby prowadzić do rozpadu tych związków. Oszuści dążą do uzyskania kompromitujących materiałów – rozmów, zdjęć, nagrań – a następnie grożą ich ujawnieniem. Zastraszona ofiara płaci, licząc, że intymne informacje o niej pozostaną ukryte. Niestety, zwykle jest to błędne koło – dlatego lepiej przełamać wstyd i zgłosić sprawę.
Innym motywem może być zwykła chęć zemsty. Twój były partner mógł stworzyć fałszywe konto, aby dotrzeć do Ciebie i ukarać za porzucenie lub nieodwzajemnienie uczucia. Manipulowanie ludźmi daje poczucie władzy i wydaje się nie mieć żadnych konsekwencji, gdy pozostaje się nierozpoznanym. Tacy catfisherzy mają satysfakcję z możliwości grania z czyimiś emocjami i tworzenia silnej relacji bez jej prawdziwego odwzajemniania.
Czasem catfishing może mieć też podłoże w lękach i braku zaufania do partnera. Fałszywe, atrakcyjne konto na portalu randkowym ma pomóc w sprawdzeniu wierności bliskiej osoby. Czy to środek korzystny dla rozwoju relacji? Wątpliwe. Wstydliwi ludzie często nie mają odwagi, by ujawnić swoje uczucia i zbliżyć się do kochanej osoby, więc catfishing daje im tę możliwość w ochronnej przestrzeni fałszywej tożsamości. Jednak w dłuższej perspektywie to ślepa uliczka – gdy nadejdzie pora na spotkanie w rzeczywistości, wszystkie szanse na związek znikną.
Niekiedy catfishing może nie mieć większych przyczyn – po prostu nuda i chęć zabawienia się kosztem cudzych uczuć. W nawiązywaniu kontaktu bez pozostania rozpoznanym jest coś kuszącego, swego rodzaju przygoda i wyzwanie. Osobom samotnym wystarczy nawet namiastka prawdziwej znajomości, aby poczuć się lepiej. Dobrze zbudowany fałszywy profil pozwala łatwiej nawiązywać kontakty niż w prawdziwym świecie. Niestety, taki „lek na samotność” nie daje długotrwałych ani dobrych rezultatów.
Jak rozpoznać catfishera?
Zawsze, gdy zawierasz internetowe znajomości, zachowaj ostrożność i dystans, zanim bliżej poznasz nową osobę. Istnieje kilka wskazówek, które mogą pomóc Ci rozpoznać catfishera:
| Cecha | Podejrzenie catfishingu |
|---|---|
| Nieskazitelny wygląd, wyjątkowa praca, bogactwo, świetny styl życia, częste podróże | Nagromadzenie tych cech w jednym koncie powinno wzbudzić Twój niepokój. |
| Bardzo częste pisanie, szybkie ujawnianie danych osobowych, deklaracje poważnych uczuć | Bądź ostrożny i czekaj na rozwój sytuacji. |
| Luki i niespójności w historii życia rozmówcy, wymówki, niejasne stwierdzenia | To może świadczyć o catfishingu. |
| Kiepska znajomość języka, nienaturalna zgodność z Twoimi wypowiedziami | Najprawdopodobniej masz do czynienia z oszustem. |
| Prośby o przesyłanie pieniędzy, zdjęć w negliżu lub angażowanie się w intymne czynności na wideo | To wyraźne sygnały ostrzegawcze – niechęć do wideo rozmowy wskazuje, że poznana osoba ma coś do ukrycia. |
| Niesamowite i absurdalne historie z życia rozmówcy | Bardzo prawdopodobne, że masz do czynienia z catfisherem, którego poniosła wyobraźnia. |
Jeśli coś Cię w danej osobie niepokoi, ale nie jesteś w stanie dokładnie określić, co to jest, lepiej zaufaj swojej intuicji. Masz dwie opcje: od razu zerwać kontakt lub dokładniej zbadać tę osobę. Warto przyjrzeć się dokładniej profilowi – jeśli jest on zupełnie nowy, ma tylko kilka zdjęć i brakuje zdjęć ze znajomymi, lepiej wstrzymaj się z rozwijaniem znajomości. Fotografie to jedno z podstawowych narzędzi, jakich catfisherzy używają do stworzenia fałszywego profilu, więc warto im się przyjrzeć pod kątem podejrzanych zmian.
Możesz także skorzystać z wyszukiwarki grafiki Google i sprawdzić, gdzie jeszcze są używane zdjęcia Twojego rozmówcy – oszuści często kradną zdjęcia. Pamiętaj też, że catfisherzy mogą kraść nie tylko zdjęcia, ale też całe opisy profili czy wypowiedzi. Skopiuj tekst do wyszukiwarki i sprawdź, czy to nie plagiat.
Dobrym sposobem na zweryfikowanie profilu jest również skorzystanie z mediów społecznościowych. Jeśli ktoś podaje się na przykład za rodowitego Egipcjanina, powinien dobrze znać język i sytuację swojego kraju – wykorzystaj internet, aby sprawdzić prawdziwość jego wypowiedzi. Oszuści z reguły takich konfrontacji unikają.
Co zrobić, gdy padniesz ofiarą catfishingu?
Po pierwsze – odetnij wszelki kontakt, zablokuj konto i użyj filtrów spamu. Jeśli padłeś ofiarą zastraszania, poniosłeś szkodę finansową lub podałeś oszustowi swoje dane osobowe, skopiuj całą korespondencję na nośnik danych i wykorzystaj ją do zgłoszenia sprawy na policję. Niestety, nie ma prawnego środka na straty czysto emocjonalne, jakich doznali ofiary emocjonalnego oszustwa.
Udawanie kogoś w internecie generalnie nie jest przestępstwem, o ile nie dojdzie do wyłudzeń lub szantażu. Jeśli dana osoba nadal się z Tobą kontaktuje, mimo że jasno wskazałeś, że sobie tego nie życzysz, możesz podjąć kroki prawne i skorzystać z art. 190a Kodeksu karnego o uporczywym nękaniu. W praktyce jednak najlepszym sposobem okazuje się zwykle niereagowanie i ignorowanie wszelkich prób kontaktu – w większości przypadków problem szybko się kończy.
Z moralnego punktu widzenia, catfishing jest bardzo nieetyczny, niezależnie od tego, czy jego celem jest wyrządzenie komuś krzywdy, czy też traktowany jest jako czysta zabawa. Z prawnego natomiast – tylko to pierwsze ma szansę zakwalifikować się jako przestępstwo. I dzieje się tak już w momencie rozpoczęcia konwersacji, nawet jeśli ofierze jeszcze nic się nie stało – wystarczy sam zamiar wyrządzenia komuś jakiejkolwiek szkody.
Aby chronić swoją prywatność w internecie, warto sięgnąć po odpowiednie środki ochrony, które oferują nam najnowsze technologie. Podstawowym z nich jest dobry antywirus sprawdzonej marki, taki jak Bitdefender, Norton, Panda, ESET lub McAfee. Pamiętaj też, aby zachować ostrożność podczas kontaktu za pośrednictwem internetowych platform randkowych lub gdy nieznajomy próbuje się z Tobą zaprzyjaźnić w mediach społecznościowych. Zaufaj swojej intuicji, a w razie wątpliwości nie wahaj się zerwać kontaktu.
Internetowa miłość może być piękna, ale również niebezpieczna. Dbaj więc o swoją prywatność i nie pozwól się wciągnąć w sidła internetowych oszustów. Twoje bezpieczeństwo jest najważniejsze.
