Cześć, ja też kiedyś padłem ofiarą oszusta!
Usiądźcie wygodnie, bo mam dla Was naprawdę ciekawą historię. Pamiętam to jak dziś – byłem młodym, ambitnym freelancerem, który dopiero co zaczynał swoją przygodę w tym świecie. Pracowałem nad kilkoma projektami jednocześnie, kiedy nagle dostałem propozycję współpracy od kogoś, kto wydawał się być bardzo poważnym klientem. Wszystko wyglądało tak profesjonalnie, że nawet przez chwilę nie przyszło mi do głowy, że mogę mieć do czynienia z oszustem. No i wiecie co? Dałem się nabrać. Straciłem mnóstwo czasu i pieniędzy, zanim w końcu zorientowałem się, co się dzieje.
Nie chcę, żeby i Wy doświadczyli czegoś podobnego, dlatego dzisiaj postanowiłem podzielić się z Wami moją historią oraz kilkoma sprawdzonymi sposobami, które pomogą Wam ustrzec się przed freelancerskimi oszustwami. Wiem, że to niestety coraz bardziej powszechny problem, ale nie poddawajcie się! Razem damy radę go zwalczyć.
Najczęstsze rodzaje freelancerskich oszustw
Zanim przejdziemy do konkretnych metod obrony, musimy najpierw przyjrzeć się najpopularniejszym rodzajom oszukańczych praktyk, na które narażeni są freelancerzy. Oto kilka z nich:
Nieuczciwa rekrutacja – Oszuści często publikują atrakcyjne oferty pracy, które mają na celu wyłudzenie od was pieniędzy lub uzyskanie dostępu do Waszych danych osobowych. Mogą obiecywać wysokie wynagrodzenie lub świetne warunki, a gdy już zgodzicie się na współpracę, nagle okazuje się, że musicie opłacić jakieś rzekome koszty.
Niespłacone należności – To bardzo częsty proceder wśród nieuczciwych klientów. Wykonujecie pracę, a potem okazuje się, że klient odmawia zapłaty, ignoruje Wasze wiadomości lub w ogóle znika. Niestety w takich sytuacjach trudno cokolwiek zrobić.
Kradzież własności intelektualnej – Niektórzy klienci mogą próbować wykorzystać Waszą pracę bez pozwolenia lub zapłaty. Mogą na przykład ukraść Wasz projekt i sprzedać go dalej jako swój.
Nielegalne lub nieetyczne zlecenia – Czasami klienci mogą prosić Was o wykonanie czegoś, co jest niezgodne z prawem lub Waszymi przekonaniami. Warto zawsze dokładnie sprawdzać, czego od Was oczekują.
Oszukańcze programy partnerskie – To dość nowa metoda, polegająca na werbowaniu freelancerów do fikcyjnych programów afiliacyjnych lub MLM. Celem jest wyłudzenie pieniędzy lub danych.
Oczywiście to tylko kilka przykładów, a lista oszukańczych praktyk może być o wiele dłuższa. Ciągle pojawiają się nowe metody, dlatego musimy być cały czas czujni.
Jak rozpoznać oszusta?
Teraz, kiedy już wiecie, na co uważać, pora przyjrzeć się bliżej temu, jak rozpoznać nieuczciwe praktyki. Oto kilka kluczowych sygnałów ostrzegawczych:
Zbyt atrakcyjna oferta – Jeśli oferta wygląda zbyt dobrze, żeby była prawdziwa, to prawdopodobnie tak właśnie jest. Zbyt wysokie wynagrodzenie, nierealistyczne terminy lub nadmierne korzyści powinny wzbudzić Waszą czujność.
Brak informacji o firmie/kliencie – Zawsze dokładnie sprawdzajcie, z kim macie do czynienia. Poszukajcie informacji o firmie lub kliencie w internecie, na LinkedIn, Facebooku etc. Jeśli nic nie znajdziecie, to znak, że coś jest nie tak.
Dziwne lub niekonkretne komunikaty – Jeśli klient unika odpowiedzi na Wasze pytania, mąci w temacie lub używa niejasnego języka, to może być objaw oszustwa. Uczciwy klient powinien być otwarty i przejrzysty w swojej komunikacji.
Prośby o niestandardowe płatności – Jeśli klient nagle zmienia warunki płatności, prosi o przedpłatę, płatności na konta prywatne lub inne podejrzane formy rozliczeń, to duży czerwony flag.
Presja i pośpiech – Oszuści często starają się wywierać presję, żeby działać szybko i bez zastanowienia. Unikajcie takich sytuacji.
Oczywiście to nie jest pełna lista, ale te sygnały powinny Wam pomóc wychwycić potencjalne oszustwo już na wczesnym etapie. Pamiętajcie też, że często kilka z nich występuje łącznie, więc bądźcie szczególnie czujni, gdy zauważycie kilka podejrzanych zachowań.
Jak się ustrzec przed freelancerskimi oszustwami?
Dobrze, teraz, gdy już wiecie, na co uważać, czas na najważniejszą część – metody obrony. Oto moje sprawdzone sposoby, które pomogły mi uniknąć przykrych doświadczeń:
1. Dokładnie sprawdzaj klienta
Zanim zdecydujesz się na współpracę, poświęć trochę czasu, żeby dokładnie sprawdzić potencjalnego klienta. Poszukaj informacji o firmie w internecie, na portalach społecznościowych, w rejestrach firm itp. Zwróć uwagę na to, czy mają aktywną, dobrze wypełnioną stronę WWW, czy ich profile na LinkedIn i Facebooku wyglądają wiarygodnie.
Możesz też poprosić klienta o referencje od poprzednich wykonawców lub zapytać go o to, jak przebiega ich standardowy proces rekrutacji. Jeśli czegoś Ci brakuje lub coś wydaje Ci się podejrzane, lepiej zrezygnuj z tej współpracy.
2. Podpisuj umowę o dzieło
Nigdy nie rozpoczynaj pracy bez wcześniej podpisanej umowy o dzieło lub kontraktu. Umowa powinna jasno określać zakres prac, terminy, wynagrodzenie i warunki płatności. Dzięki temu będziesz mieć dowód w razie ewentualnych sporów.
3. Ustalaj zaliczki i harmonogramy płatności
Nigdy nie zgadzaj się na pełną przedpłatę. Zamiast tego ustalcie harmonogram płatności, w którym klient będzie dokonywał wpłat w miarę postępu prac. Możecie też ustalić, że część wynagrodzenia będzie płatna z góry, a reszta po zakończeniu projektu.
4. Korzystaj z bezpiecznych metod płatności
Unikaj płatności na prywatne konta bankowe lub portfele online. Zamiast tego korzystajcie z bezpiecznych platform płatniczych, takich jak PayPal, Transferwise czy Revolut. Dzięki temu będziesz mieć lepszą ochronę w razie problemów.
5. Rozdzielaj projekty i klientów
Nigdy nie pracuj nad kilkoma projektami dla tego samego klienta jednocześnie. Jeśli okaże się, że to oszust, stracisz wtedy mniej. Staraj się też nie łączyć wszystkich swoich zleceń w jednym miejscu – lepiej mieć kilka różnych źródeł dochodów.
6. Ubezpiecz swoją działalność
Warto rozważyć ubezpieczenie swojej działalności, np. od odpowiedzialności cywilnej. Dzięki temu będziesz mieć dodatkową ochronę w razie jakichkolwiek problemów.
7. Bądź czujny na sygnały ostrzegawcze
Cały czas uważnie obserwuj, czy klient nie daje Ci żadnych sygnałów ostrzegawczych. Jeśli cokolwiek wyda Ci się podejrzane, nie bój się zrezygnować ze współpracy, nawet jeśli oznacza to, że stracisz część wynagrodzenia.
8. Korzystaj z rekomendacji i recenzji
Zapytaj znajomych freelancerów o ich doświadczenia i sprawdź opinie o potencjalnych klientach online. Dzięki temu będziesz mieć lepsze rozeznanie, na kogo możesz liczyć.
Pamiętajcie, że najważniejsze to zachować zdrowy rozsądek i niczego nie robić pod presją. Lepiej odrzucić kilka ofert, niż dać się nabrać na oszustwo. Z czasem nauczycie się rozpoznawać nieuczciwych klientów, a Wasze przeczucia będą coraz trafniejsze.
Jak postępować w przypadku oszustwa?
Niestety, nawet najbardziej ostrożni freelancerzy mogą paść ofiarą oszustwa. Jeśli doświadczycie czegoś takiego, oto kilka kroków, które warto podjąć:
-
Zbieraj dowody – Zachowaj wszelką korespondencję, umowę, dowody płatności itp. Będą Wam potrzebne, jeśli zdecydujecie się na dalsze kroki prawne.
-
Zgłoś oszustwo – Możecie zawiadomić o tym organy ścigania, takie jak policja lub prokuratura. Warto też poinformować o incydencie portale freelancerskie, na których działał oszust.
-
Wycofaj płatności – Jeśli dokonaliście przedpłaty kartą kredytową lub przez inną platformę płatniczą, spróbujcie jak najszybciej wycofać transakcję.
-
Skontaktuj się z ofiarami – Jeśli uda Wam się zidentyfikować inne osoby, które padły ofiarą tego samego oszusta, spróbujcie się z nimi skontaktować. Wspólne działanie zwiększa szansę na odzyskanie pieniędzy.
-
Nie ustawajcie w dochodzeniu – Nie poddawajcie się, nawet jeśli początkowo sprawy nie idą po Waszej myśli. Oszuści liczą na to, że zrezygnujecie, dlatego nie możecie im na to pozwolić.
Pamiętajcie, że choć walka z oszustami jest trudna, to warto podjąć walkę. Tylko w ten sposób możemy zmniejszyć skalę tego procederu i uchronić przed nim kolejne osoby.
Podsumowanie
Freelancerskie oszustwa to niestety poważny problem, z którym musi się mierzyć coraz więcej osób. Jednak nie oznacza to, że jesteśmy skazani na porażkę. Wystarczy zachować czujność, zdrowy rozsądek i stosować się do kilku prostych zasad, a z dużym prawdopodobieństwem uda się Wam uniknąć kłopotów.
Pamiętajcie – dokładnie sprawdzajcie klientów, podpisujcie umowy, ustalajcie zaliczki i bezpieczne metody płatności. Bądźcie czujni na sygnały ostrzegawcze i nie wstydźcie się rezygnować ze współpracy, jeśli cokolwiek wydaje Wam się podejrzane. A jeśli już padniecie ofiarą oszustwa, nie poddawajcie się – walczcie o swoje i nie pozwólcie, żeby inni także stali się ofiarami.
Mam nadzieję, że te rady pomogą Wam ustrzec się przed nieprzyjemnym doświadczeniem, jakiego kiedyś doznałem ja. Pamiętajcie – wspólnymi siłami możemy pokonać oszustów i zapewnić sobie bezpieczne środowisko do pracy. Trzymajcie się i do następnego razu!
