Gdzie ci ludzie znajdują na to wszystko pieniądze?
Zadaję to sobie pytanie za każdym razem, gdy czytam o kolejnej spektakularnej aferze podatkowej. Czy naprawdę jest tak, że ci wszyscy cwani kombinatorzy zawsze o krok wyprzedzają nieudolnych urzędników skarbówki? Jak to możliwe, że wciąż udaje im się wyciągać miliony spod noska fiskusa, podczas gdy rządowi tak desperacko brakuje funduszy na podstawowe potrzeby obywateli?
Muszę przyznać, że nigdy nie miałem wielkiej wiary w skuteczność polskiego systemu ścigania przestępstw gospodarczych. Od lat obserwuję, jak kolejne afery wychodzą na jaw, a urzędnicy rozkładają ręce, tłumacząc się brakiem środków i narzędzi. Ale najnowsze doniesienia naprawdę mnie zszokowały. Okazuje się, że skala problemu jest znacznie większa, niż mogłoby się wydawać.
Dziury w przepisach, czyli raje podatkowe w Polsce
Weźmy na przykład aferę z wyłudzeniami VAT-u, która wyszła niedawno na światło dzienne. Okazuje się, że przestępcy stworzyli cały, bardzo rozbudowany system, który umożliwiał im skuteczne uchylanie się od płacenia należnych danin. A wszystko to dzięki… dziurawym przepisom.
Według raportu NIK, luki w ustawie o VAT pozwalały na wyłudzanie ogromnych kwot. Przestępcy zakładali fikcyjne spółki, które oficjalnie prowadziły handel, a w rzeczywistości wystawiały tylko puste faktury. Dzięki temu mogli nielegalnie odzyskiwać VAT, a następnie znikać bez śladu.
Co ciekawe, ten proceder trwał latami, zanim wreszcie ktoś zorientował się, co się dzieje. A kiedy już zaczęto podejmować kroki, by ograniczyć to przestępstwo, okazało się, że same przepisy stanowią ogromną barierę. Urzędnicy skarbówki mieli związane ręce, bo liczne luki prawne umożliwiały cwaniakom szybkie wymykanie się organom ścigania.
Nie trzeba chyba dodawać, że w efekcie budżet państwa stracił miliardy złotych. Zwykli obywatele musieli płacić wyższe podatki, by uzupełnić te olbrzymie dziury. A co z samymi oszustami? Cóż, większość z nich wciąż biega na wolności, bo po prostu nie sposób ich złapać.
Nieudolność urzędników, czyli dlaczego fiskus przegrywa
Nie może więc dziwić, że Polacy coraz bardziej tracą wiarę w skuteczność działań aparatu skarbowego. Weźmy choćby inny głośny przykład – aferę GetBack. Jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli, w tym przypadku zawiodły niemal wszystkie instytucje, których zadaniem jest ochrona inwestorów.
Urzędnicy Komisji Nadzoru Finansowego zupełnie nie wywiązali się ze swoich obowiązków – nie reagowali na liczne sygnały ostrzegawcze, a co gorsza, sami wprowadzali w błąd klientów GetBack. Z kolei prokuratura i policja, mimo że wiedziały o nieprawidłowościach, bezczynnie przyglądały się, jak gigantyczna piramida finansowa się rozwija. Efekt? Tysiące osób straciło swoje oszczędności, a winni wciąż unikają kary.
I to chyba najbardziej frustrujące – ta wręcz karykaturalna bezradność instytucji państwowych wobec przestępców gospodarczych. Zwykły Kowalski, który nie zapłaci rachunku za prąd, musi liczyć się z ostrymi konsekwencjami. Tymczasem cwani kombinatorzy, którzy okradają budżet państwa na gigantyczną skalę, najczęściej wymykają się jakiejkolwiek odpowiedzialności.
Skąd biorą na to wszystko pieniądze?
Wracając do mojego początkowego pytania – gdzie ci ludzie znajdują na to wszystko pieniądze? Cóż, okazuje się, że najczęściej wykorzystują do tego… legalny biznes. Raport Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego wskazuje, że przestępcy bardzo często prowadzą działalność gospodarczą w legalnej sferze, a pieniądze z nielegalnych źródeł prają, mieszając je z legalnymi obrotami.
To pozwala im nie tylko unikać podejrzeń, ale również skutecznie utrudnia ściganie. Służby skarbowe mają bowiem poważne problemy z rozdzieleniem legalnych i nielegalnych transakcji. A gdy w grę wchodzą skomplikowane schematy, łatwo stracić trop.
Co gorsza, w wielu przypadkach osoby zamieszane w aferę podatkową korzystają z dobrodziejstw tzw. „rajów podatkowych” – krajów, które celowo tworzą korzystne warunki do prania brudnych pieniędzy. Okazuje się, że nawet w samej Polsce funkcjonują takie nielegalne rynki, gdzie można z powodzeniem ukrywać zyski z przestępczej działalności.
Koniec z bezkarnością? Nadzieja w nowych narzędziach
Przyznać trzeba, że w ostatnich latach podjęto sporo kroków, by ograniczyć ten proceder. Wprowadzono m.in. Jednolity Plik Kontrolny, który ma ułatwić nadzór nad transakcjami firm, a także wzmocniono uprawnienia Krajowej Administracji Skarbowej. Pojawiły się też nowe narzędzia, jak chociażby Centrum Analityki Podatkowej, które ma lepiej identyfikować podejrzane operacje.
Czy to wreszcie przyniesie efekty? Cóż, czas pokaże. Sceptycznie nastawieni eksperci twierdzą, że wciąż za mało jest profesjonalnych kadr i odpowiedniego finansowania, by walka z wyrafinowanymi schematami przestępczymi była skuteczna. Zwykli obywatele też niekoniecznie wierzą w to, że cokolwiek się zmieni.
Niemniej, mimo tej powszechnej nieufności, ja osobiście mam nadzieję, że wreszcie uda się położyć kres bezkarności kombinatorów, którzy od lat żerują na lukach w systemie. Może wreszcie uda się dopaść tych, którzy przez lata bezczelnie „wpadali” polskiemu fiskusowi. A może wtedy skarbówka przestanie być obiektem powszechnych żartów, a stanie się instytucją, której faktycznie można zaufać.
