Reklamy, które przeszkadzają, a nie pomagają
Niejednokrotnie podczas przeglądania internetu natrafiamy na wyskakujące okienka, reklamy wysuwające się z każdej strony ekranu czy wysuwane paski narzędzi, które utrudniają nam dostęp do poszukiwanych treści. Nawet jeśli próbujemy je zamknąć, po chwili wracają niczym rój natrętnych komarów podczas wieczornego spaceru.
W rezultacie tracimy ochotę na dalsze przeglądanie i po prostu rezygnujemy z dotarcia do interesujących nas informacji. Okazuje się, że mamy do czynienia z atakiem adware – złośliwego oprogramowania, którego celem jest wyświetlanie reklam.
Adware (z ang. ad-supported software) to forma spyware’u, czyli programu szpiegującego, który służy do wyświetlania reklam na naszym ekranie, zazwyczaj w oknie przeglądarki internetowej, ale także w innych aplikacjach. Bombarduje nas niekończącymi się wyskakującymi okienkami, co może być naprawdę irytujące, gdy chcemy swobodnie surfować po internecie.
Niebezpieczeństwa adware’u
Utrudnianie przeglądania internetu to nie jedyny problem, z którym musimy się zmierzyć w przypadku zainfekowania adware’em. Programy tego typu są potencjalnie niebezpieczne dla naszego urządzenia. Niektóre z nich monitorują nasze zachowania w internecie, aby dopasować wyświetlane reklamy do naszych preferencji.
Adware może również wprowadzać zmiany na stronie startowej, otwierać nowe karty, dodawać niechciane wyniki wyszukiwania, instalować niepożądane paski narzędzi lub wtyczki, a także otwierać strony o treści niestosownej, wulgarnej lub erotycznej, co może się okazać niezręczne, zwłaszcza podczas korzystania z internetu w pracy lub w szkole.
Jeśli adware zaatakuje nasze urządzenie, musimy się liczyć również z możliwością kradzieży danych. Choć z założenia adware to oprogramowanie wyświetlające reklamy, w praktyce zdarza się, że próbuje ono przechwytywać różne informacje o nas, takie jak miejsca, w których przebywamy, strony, które przeglądamy, a nawet dane logowania, informacje o naszym koncie bankowym czy dane medyczne, które następnie są sprzedawane osobom trzecim.
Motywacje twórców adware’u
Oprogramowanie adware pojawia się na naszym komputerze głównie ze względu na pieniądze. Dzięki automatycznemu wyświetlaniu się reklam w oknie przeglądarki, twórcy adware mogą liczyć na spore zyski. Jak powiedział kiedyś Mark Zuckerberg, twórca Facebooka: „Jeśli produkt jest za darmo, to produktem jesteś Ty”.
I rzeczywiście, adware często dostaje się na nasz komputer jako niechciany dodatek do darmowego oprogramowania. Dzieje się to bez naszej wiedzy i zezwolenia – autor aplikacji podpisuje umowę z twórcą oprogramowania adware, aby czerpać zyski z reklam i w ten sposób móc udostępniać oprogramowanie rzekomo za darmo.
Co ciekawe, nawet płatne oprogramowanie może służyć do osiągania przychodów z wyświetlanych reklam, zwłaszcza jeśli jest pobierane z niepewnego źródła. Jak podsumował to J. Aycock w swoim artykule „Spyware and Adware” dla Springer Science & Business Media: „Programy szpiegujące istnieją, ponieważ informacje są wartościowe”.
Jak adware atakuje?
Adware może dostać się na nasz komputer na dwa sposoby:
-
Poprzez instalację darmowych programów: Poszukując przydatnego narzędzia, znajdziemy kilka darmowych wersji, najczęściej typu freeware lub shareware. Zachęceni brakiem kosztów, pobieramy taki program, a wraz z nim dodane zostaje oprogramowanie typu adware – najczęściej bez naszej wiedzy i zgody.
-
Poprzez zainfekowane strony internetowe: Odwiedzamy stronę internetową, może to być zarówno znana nam witryna, jak i odwiedzana po raz pierwszy. Okazuje się, że strona ta jest zainfekowana programem reklamowym, który wykorzystuje luki w naszej przeglądarce i szybko instaluje się w naszym systemie.
W obu przypadkach adware zaczyna działać na naszym sprzęcie, wyświetlając reklamy, przekierowując nas do niechcianych stron i instalując niepożądane aplikacje.
Rodzaje adware’u
Oprogramowanie typu adware jest najczęściej dzielone na dwie kategorie:
-
Legalne adware: To programy, które generują wyświetlanie reklam, jednak nie są niebezpieczne dla użytkownika. Nie zbierają danych o nim, nie ingerują w ustawienia przeglądarki ani nie inicjują instalowania dodatkowych aplikacji. Ten typ adware jest również wykorzystywany w oprogramowaniu na licencji adware – darmowych programach, których producent otrzymuje wynagrodzenie za wyświetlanie reklam podczas korzystania z programu.
-
Nielegalne adware: To programy, które dostają się na komputer bez naszej wiedzy i zgody. Oprócz wyświetlania reklam, mogą także zbierać informacje o nas, takie jak adres IP, lokalizację, używane przeglądarki, a nawet dane logowania czy hasła. Tego typu adware może również zmieniać stronę startową naszego komputera, instalować niechciane programy, dodatki lub wtyczki, a także modyfikować ustawienia przeglądarki.
Kto jest najbardziej narażony na ataki adware’u?
Twórcy oprogramowania adware mają na celowniku głównie osoby prywatne, a nie firmy. Ofiarami są zazwyczaj indywidualni użytkownicy różnorodnych technologii – komputerów z systemem Windows lub macOS, urządzeń mobilnych z systemem Android.
Adware atakuje przede wszystkim osoby nieostrożne, które:
- Instalują darmowe programy z przypadkowych stron
- Odwiedzają niebezpieczne witryny
- Korzystają z ofert, które wydają się zbyt atrakcyjne, by były prawdziwe, takich jak darmowe gry czy korzystne zakupy
Drugą grupą łatwo ulegającą atakom adware są osoby nieświadome, zazwyczaj dzieci lub osoby starsze. Adware często instaluje się po kliknięciu linku zawierającego kuszącą obietnicę o wygranej drogiego sprzętu lub dużej sumy pieniędzy. Inny przekręt to wyświetlane w formie linku informacje o braku kodeków lub rzekomych wirusach, które zaatakowały komputer.
Jak chronić się przed adware’em?
Aby uchronić się przed adware, należy stosować kilka podstawowych zasad bezpiecznego korzystania z internetu:
-
Uważaj na darmowe programy: Choć oferta „darmowego” oprogramowania może wydawać się kusząca, zawsze dokładnie sprawdzaj jego pochodzenie. Ściągaj tylko programy z zaufanych źródeł, nawet dobrze znane aplikacje pobrane z niepewnego miejsca mogą zawierać adware.
-
Czytaj uważnie regulaminy i umowy: Przed zaakceptowaniem jakiegokolwiek regulaminu przeczytaj go dokładnie. Jeśli dostrzeżesz cokolwiek, co przypomina zgodę na instalację adware, wycofaj się z instalacji.
-
Wybieraj instalację zaawansowaną: Jeśli podczas instalacji masz możliwość wyboru między trybem standardowym a zaawansowanym, zawsze wybieraj tę drugą opcję. Często dopiero w rozszerzonym menu pojawiają się informacje o niepożądanych elementach instalujących się wraz z programem.
-
Unikaj stron z torrентami i pornografią: Witryny te są znanymi siedliskami adware, więc lepiej ich unikać.
-
Nie otwieraj nieznanych aplikacji: Nigdy nie otwieraj aplikacji z nieznanego źródła, zwłaszcza jeśli zostały Ci przesłane przez nieznany adres e-mail.
-
Uważaj na podejrzane linki: Bądź czujny, widząc informacje o wygranych lub „cudownych” metodach. Kliknięcie takich linków może prowadzić do instalacji adware.
Oprócz tych praktyk warto również zainwestować w dobry program antywirusowy z modułem antyadware. Takie rozwiązania skutecznie chronią przed zagrożeniami tego typu i pozwalają na szybkie wykrycie oraz usunięcie adware z naszego urządzenia.
Adware na komputerach Mac
Choć jeszcze do niedawna użytkownicy komputerów Mac nie musieli obawiać się adware’u, sytuacja ta ulega zmianie. Hakerzy coraz częściej kierują swoją uwagę na urządzenia firmy Apple, a co za tym idzie – rośnie zainteresowanie adware’em atakującym systemy macOS.
Objawy zainfekowania adware’em na Macach są zazwyczaj podobne do tych znanych z systemów Windows: reklamy pojawiają się dosłownie wszędzie, strony wyglądają zupełnie inaczej, występują przekierowania na niepożądane witryny, a nawet zmiana domyślnej przeglądarki.
Adware dostaje się na komputery Mac najczęściej poprzez trojany – złośliwe programy imitujące to, co użytkownik chce pobrać, np. odtwarzacz wideo lub wtyczkę. Zdarza się również, że adware ukrywa się w legalnym oprogramowaniu, a użytkownik, przekonany, że instaluje coś użytecznego, akceptuje każdy etap instalacji, w tym zgodę na zainstalowanie adware’u.
Na szczęście komputery Mac są nieco mniej podatne na programy adware dzięki wbudowanemu systemowi XProtect, który skutecznie chroni przed złośliwym oprogramowaniem. Niemniej jednak zagrożenie wciąż istnieje, a użytkownicy tych urządzeń powinni zachować taką samą ostrożność, jak posiadacze komputerów z systemem Windows.
Adware na urządzeniach mobilnych
Niestety, adware nie oszczędza również naszych smartfonów i tabletów. Gdy nasze urządzenie zaczyna zaśmiecać coraz więcej niechcianych reklam, uniemożliwiających korzystanie z przeglądarki internetowej, a na ekranie pojawiają się tajemnicze ikony lub komunikaty, prawdopodobnie mamy do czynienia z zainfekowanym adware’em.
System Android, tak popularny wśród urządzeń mobilnych, niestety nie jest wolny od tego typu zagrożeń. Wręcz przeciwnie – tysiące dedykowanych mu aplikacji, zwłaszcza instalowanych ze sklepów niezwiązanych z producentem telefonu, zawiera niechciany prezent w postaci adware’u.
Adware może również dostać się na nasz telefon poprzez przeglądarkę. Jest to związane ze słabością systemu Android, który obsługuje przekierowania za pomocą kodu JavaScript, często posiadającego luki, z których korzystają twórcy adware’u.
Choć adware na urządzeniach mobilnych nie zawsze jest niebezpieczny, to z pewnością przeszkadza w korzystaniu ze sprzętu. Często warto zainwestować w płatną aplikację wolną od reklam, niż użytkować darmowe, przepełnione nimi wersje. Wyskakujące co chwilę reklamy w pełnoekranowej wersji mogą naprawdę irytować.
Pamiętajmy również, że złośliwe programy mogą być tworzone w celu przejęcia danych – wykradania wiadomości SMS, zdjęć, listy połączeń, kontaktów czy historii przeglądarek. Mogą również korzystać z całej dostępnej aparatury naszego sprzętu, takich jak mikrofon, klawiatura (także dotykowa), aparat czy nadajnik GPS.
Aby uchronić się przed takimi atakami, korzystajmy tylko ze sprawdzonych źródeł pobierania aplikacji, zwracajmy uwagę na to, jakie uprawnienia mają zainstalowane programy, i regularnie aktualizujmy oprogramowanie.
Objawy zainfekowania adware’em
Atak adware’u na naszym urządzeniu jest stosunkowo łatwy do wykrycia. Oto najczęstsze symptomy:
- Komputer/urządzenie działa wolniej i mniej wydajnie
- Strony internetowe otwierają się inaczej, niż powinny
- Pojawiają się niechciane reklamy, banery i wyskakujące okna
- Automatycznie otwierają się niepożądane witryny
- Zmienia się strona startowa przeglądarki
- Instalują się niepożądane rozszerzenia, paski narzędzi lub aplikacje
- Komputer/urządzenie często się zawiesza lub restartuje
Jeśli zaobserwujemy którekolwiek z tych objawów, najprawdopodobniej mamy do czynienia z adware’em. Warto wtedy niezwłocznie podjąć kroki, aby pozbyć się tego szkodliwego oprogramowania.
Usuwanie adware’u
Pozbycie się adware’u z naszego urządzenia nie należy do najłatwiejszych zadań. Programy tego typu często pozostają w systemie nawet po usunięciu aplikacji, za pośrednictwem których się dostały.
Pierwszym krokiem powinno być sprawdzenie listy zainstalowanego oprogramowania i identyfikacja podejrzanych pozycji. Następnie należy zamknąć procesy tych aplikacji w Menedżer
