W dzisiejszych czasach, kiedy technologie cyfrowe stały się integralną częścią naszego życia, rosnąca popularność aplikacji finansowych idzie w parze z coraz bardziej wyrafinowanymi metodami oszukańczymi stosowanymi przez cyberprzestępców. Niestety, konsumenci coraz częściej padają ofiarami tych niebezpiecznych praktyk, tracąc swoje ciężko zaoszczędzone środki.
Oszustwa na aplikacjach mobilnych – przypadek 72-letniej emerytki
Jednym z najbardziej alarmujących przypadków, z jakimi mierzył się Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), był ten opisany przez 72-letnią emerytkę, która przez 30 lat odkładała pieniądze na czarną godzinę. Niestety, oszust uzyskał dostęp do jej danych uwierzytelniających i wyprowadził z konta kobiety aż 170 tys. zł oszczędności oraz zaciągnął kredyt na 80 tys. zł.
Zgodnie z relacją UOKiK, bank bezrefleksyjnie zmienił walutę i przelał pieniądze za granicę, doliczając do każdego przelewu opłatę za szybkość realizacji. Co więcej, bank udzielił wysokiej pożyczki osobie, która ma niską emeryturę i w całej dotychczasowej historii konta preferowała bezpieczne inwestycje. Co najgorsze, instytucja finansowa nie zareagowała nawet w chwili, gdy oszust podszywając się pod emerytkę, zmienił jej stan cywilny z mężatki na wdowę, aby nie była potrzebna zgoda męża do zaciągnięcia kredytu.
Mimo obowiązującego prawa w całej Unii Europejskiej, bank nie zwrócił środków poszkodowanej emerytce, a autorytatywnie uznał, że to ona ponosi winę za zaistniałą sytuację, w której się znalazła. Niestety, podobnych historii o kradzieży pieniędzy z kont nieświadomych konsumentów i negatywnej reakcji banków na zgłoszone reklamacje jest w Polsce tysiące.
Obowiązki banków wobec klientów
Zgodnie z art. 46 ustawy o usługach płatniczych, będącej implementacją przepisów unijnych PSD2, banki mają obowiązek zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji lub przywrócenia rachunku do stanu sprzed wystąpienia takiej transakcji do końca następnego dnia roboczego po zgłoszeniu przez klienta. Wyjątkiem są dwie sytuacje: gdy zgłoszenie konsumenta nastąpiło później niż 13 miesięcy po transakcji lub istnieje uzasadnione podejrzenie oszustwa ze strony rzekomo poszkodowanego konsumenta, o czym bank zawiadomił policję lub prokuraturę.
W innych przypadkach, bank ma obowiązek przywrócić rachunek do stanu sprzed dokonania przez oszustów nieautoryzowanej transakcji, np. w przypadku zaciągnięcia przez nich zobowiązania finansowego, lub zwrócić środki na konto klienta.
Jednak, jak pokazują liczne skargi konsumentów, banki nie zawsze wywiązują się z tych ustawowych obowiązków. Niejednokrotnie odmawiają zwrotu pieniędzy lub oddają je po terminie, a także wprowadzają klientów w błąd w odpowiedziach na złożone reklamacje.
Uwierzytelnianie a autoryzacja transakcji
W kontekście nieautoryzowanych transakcji bardzo ważne jest rozróżnienie pojęcia uwierzytelnienia od autoryzacji. Uwierzytelnienie to, zgodnie z ustawową definicją, procedura umożliwiająca dostawcy usług płatniczych weryfikację tożsamości użytkownika lub ważności stosowania konkretnego instrumentu płatniczego, łącznie ze stosowaniem indywidualnych danych uwierzytelniających, np. podanie kodu PIN.
Autoryzacja, natomiast, poza uwierzytelnieniem, które jest czynnością techniczną, obejmuje zgodę użytkownika na daną transakcję. Transakcją nieautoryzowaną będzie zatem również transakcja uwierzytelniona, np. poprzez podanie kodu PIN, ale bez zgody konsumenta.
Zgodnie z art. 45 ust. 2 ustawy o usługach płatniczych, samo wykazanie przez bank, że transakcja została prawidłowo uwierzytelniona, nie jest wystarczające, aby uznać, że była przez użytkownika autoryzowana lub że klient dopuścił do jej wykonania umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa. Ciężar udowodnienia takich okoliczności spoczywa na banku.
Bank może podnosić, że do nieautoryzowanej transakcji płatniczej doszło wskutek umyślnego działania konsumenta albo w wyniku naruszenia przez niego w sposób umyślny lub na skutek rażącego niedbalstwa co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42 ustawy o usługach płatniczych. Może on w takich sytuacjach dochodzić swoich roszczeń od konsumenta po dokonaniu zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej.
Działania UOKiK wobec banków
Mając na uwadze powtarzające się problemy z nieautoryzowanymi transakcjami i reakcją banków na zgłoszenia konsumentów, Prezes UOKiK Tomasz Chróstny wszczął postępowania wyjaśniające w tej sprawie. Dotychczas zebrany materiał dowodowy pozwolił na postawienie zarzutów naruszania zbiorowych interesów konsumentów 5 bankom: Bank Millennium, BNP Paribas Bank Polska, Credit Agricole Bank Polska, mBank oraz Santander Bank Polska.
Podstawą zarzutów była analiza skarg konsumentów oraz reakcji i odpowiedzi banków na zgłoszenia kradzieży pieniędzy z kont. Prezes UOKiK ustalił również, że banki mogą wprowadzać konsumentów w błąd w odpowiedziach na reklamacje dotyczące nieautoryzowanych transakcji.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, Prezes Urzędu może postawić zarzuty kolejnym instytucjom finansowym. Warto podkreślić, że za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów bankom grożą kary do 10% obrotu.
Jak chronić się przed oszustwami?
Konsumencie, jeśli oszuści wykonywali nieautoryzowane transakcje z twojego konta, jak najszybciej skontaktuj się z bankiem za pośrednictwem oficjalnej infolinii, zgłoś taką transakcję, zmień dane do logowania do aplikacji bankowej i bankowości elektronicznej oraz zastrzeż kartę. Na powiadomienie instytucji finansowej masz 13 miesięcy, ale im wcześniej to zrobisz, tym lepiej.
Następnie zawiadom policję. Jeśli bank odrzucił twoją reklamację, poproś o pomoc w rozwiązaniu indywidualnej sprawy Rzecznika Finansowego lub miejskiego albo powiatowego rzecznika konsumentów.
Pamiętaj, aby zachować ostrożność i nigdy nie podawać nikomu numerów kart, kodów PIN czy innych poufnych danych. Uważaj również na podejrzane linki i wiadomości, telefoniczne próby wyłudzenia informacji oraz oferty, które wydają się zbyt atrakcyjne, aby były prawdziwe.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat bezpieczeństwa finansowego w sieci, odwiedź stronę stop-oszustom.pl. Znajdziesz tam wiele przydatnych informacji i porad, które pomogą Ci chronić się przed niebezpiecznymi praktykami oszukańczymi.
