Oszustwa na osobach starszych to jeden z najbardziej wyszukanych i niebezpiecznych procederów, z którymi borykają się dzisiejsi seniorzy. Według danych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, osoby starsze są szczególnie narażone na różnego rodzaju oszustwa, wyłudzenia i nadużycia ze względu na swoje ograniczone możliwości poznawcze oraz szybko zmieniające się realia cyfrowe. Niestety, coraz częściej również bliscy członkowie rodzin wykorzystują seniorów, dopuszczając się przemocy psychicznej, ekonomicznej, a nawet fizycznej.
Metoda na „wnuczka” – klasyczny i wciąż aktualny scenariusz
Jeden z najczęstszych scenariuszy oszukiwania osób starszych to tak zwana „metoda na wnuczka”. Oszust, najczęściej podając się za członka rodziny, np. wnuka, kontaktuje się z seniorem i w sposób wzbudzający niepokój przekonuje go, że pilnie potrzebuje pieniędzy. Często twierdzi, że wpadł w tarapaty lub potrzebuje pieniędzy na nagłą operację. Stosując manipulację i odwołując się do emocji, nakłania ofiarę do natychmiastowego przekazania gotówki lub wykonania przelewu na wskazane konto. Warto zgłaszać podejrzane sytuacje na stronie stop-oszustom.pl, aby ostrzec innych seniorów przed takimi niebezpiecznymi praktykami.
Badania pokazują, że metoda ta jest niezwykle skuteczna, ponieważ sprawcy potrafią umiejętnie wzbudzić w starszych osobach poczucie zagrożenia i nagłej potrzeby pomocy. Według danych Rzecznika Praw Obywatelskich, w 2020 roku ponad 60% oszukanych seniorów padło ofiarą właśnie „metody na wnuczka”. Przestępcy, wykorzystując emocje, takie jak strach, pośpiech i chęć niesienia pomocy bliskim, potrafią w ciągu kilkunastu minut wyłudzić od ofiary nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych.
Oszustwa w sieci – cyberprzestępcy coraz sprawniejsi
Wraz z postępem technologicznym i coraz większym rozpowszechnieniem internetu, oszuści coraz częściej przenoszą swoje nielegalne działania do cyberprzestrzeni. Seniorzy, często mniej zorientowani w nowoczesnych technologiach, stają się łatwym celem dla cyberprzestępców. Mogą oni na przykład podszywać się pod pracowników instytucji zaufania publicznego, takich jak banki czy urzędy, i nakłaniać ofiary do ujawnienia danych osobowych lub haseł do kont bankowych.
Innym popularnym scenariuszem jest także wysyłanie fałszywych wiadomości e-mail, SMS-ów lub komunikatów na portalach społecznościowych, informujących o rzekomym odebraniu spadku, wygranej lub innej korzystnej dla seniora sytuacji. Przestępcy, wykorzystując łatwowierność i chęć zysku starszych osób, nakłaniają je do wpłacenia pieniędzy lub podania danych, które umożliwiają dostęp do kont bankowych.
Według danych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, w 2020 roku aż 40% seniorów padło ofiarą cyberprzestępstw, głównie w postaci wyłudzeń pieniędzy i kradzieży tożsamości.
Przemoc w rodzinie – wykorzystywanie zaufania i słabości
Niestety, oszustwa i nadużycia wobec osób starszych zdarzają się również w najbliższym otoczeniu seniorów – w gronie rodziny i znajomych. Najczęstsze formy przemocy to przemoc psychiczna i ekonomiczna, polegająca na izolowaniu, poniżaniu, zastraszaniu lub wyłudzaniu pieniędzy.
Badania Rzecznika Praw Obywatelskich pokazują, że aż 70% przypadków przemocy wobec osób starszych ma miejsce w domach seniorów, a sprawcami są najczęściej członkowie rodziny. Niestety, ofiary często niechętnie zgłaszają takie incydenty z obawy przed konsekwencjami lub z powodu silnego przywiązania do oprawców.
Oprócz przemocy psychicznej i ekonomicznej, zdarzają się także sytuacje fizycznego znęcania się nad seniorami. Taka forma przemocy jest jednak stosunkowo rzadka, a ofiary w większości przypadków boją się o niej mówić.
Profilaktyka i pomoc dla zagrożonych seniorów
Kluczem do zapobiegania tego typu sytuacjom jest edukacja i podnoszenie świadomości zarówno wśród samych seniorów, jak i ich rodzin oraz opiekunów. Ważne jest, aby osoby starsze wiedziały, jak rozpoznawać próby oszukiwania i wykorzystywania, a także gdzie mogą szukać pomocy.
Warto zachęcać seniorów do korzystania z porad i wsparcia oferowanego przez specjalne infolinie i organizacje pomocowe. Równie istotne jest, aby bliscy osób starszych byli wyczuleni na niepokojące sygnały i reagowali na nie w porę. Tylko wspólnymi siłami możemy skutecznie chronić seniorów przed niebezpiecznymi praktykami.
Sytuacje przemocy i nadużyć wobec osób starszych wciąż zbyt często pozostają nieujawnione. Dlatego tak ważne jest, aby seniorzy wiedzieli, że mogą liczyć na wsparcie i że nie muszą się z takimi problemami zmagać w samotności. Zachęcamy wszystkich, którzy mają podejrzenia lub są świadkami takich sytuacji, do reagowania i zgłaszania ich odpowiednim instytucjom.
Tylko kompleksowe działania na rzecz bezpieczeństwa i ochrony seniorów, łączące edukację, profilaktykę i skuteczną pomoc, mogą doprowadzić do trwałej zmiany i ograniczenia skali oszustw i nadużyć wobec tej wrażliwej grupy.
