Rozwój technologii i powszechność internetu w naszym codziennym życiu znacząco wpłynęły na sposób, w jaki nawiązujemy nowe znajomości i budujemy relacje. Coraz częściej korzystamy z różnego rodzaju platform i aplikacji randkowych, aby poznać potencjalnych partnerów. Niestety ten trend niesie ze sobą również poważne zagrożenia – coraz więcej osób pada ofiarą cyberprzestępców, którzy wykorzystują ludzką potrzebę bliskości i pragnienie znalezienia miłości.
Schemat oszustwa na „amerykańskiego żołnierza”
Jednym z najczęstszych scenariuszy oszustw internetowych w obszarze relacji intymnych jest tzw. „romance scam”, czyli oszustwo na „amerykańskiego żołnierza”. Mechanizm tego procederu opiera się na wykorzystaniu ludzkiej podatności na atrakcyjne, choć fałszywe, historie.
Krok 1: Nawiązanie kontaktu
Wszystko zaczyna się od pojawienia się na portalu randkowym lub w aplikacji użytkownika, który przedstawia się jako wyjątkowa i niezwykła osoba. Może to być rzekomny amerykański żołnierz, lekarka służąca na misji w innym kraju czy też inny niezwykły człowiek, który z powodu różnych życiowych okoliczności znalazł się w trudnej sytuacji. Buduje on wokół siebie tajemniczą, ale jednocześnie przyjazną atmosferę, aby wzbudzić zainteresowanie potencjalnej ofiary i zdobyć jej zaufanie.
Krok 2: Budowanie wiarygodności
Kolejnym krokiem jest przesłanie zdjęć, które mają uwiarygodnić przedstawioną historię. Fotografie prezentują zazwyczaj atrakcyjną, dobrze zbudowaną osobę w otoczeniu, które nawiązuje do opowieści – np. sprzęt wojskowy lub poszkodowane przez wojnę dzieci. Jednak w trosce o swoje „bezpieczeństwo” oszust prosi o zachowanie tej znajomości w tajemnicy.
Krok 3: Przeniesienie relacji na wyższy poziom
Gdy uda się zbudować bliską relację i wzbudzić zaufanie ofiary, w kolejnych wiadomościach pojawiają się obietnice wielkiej przygody i romantycznej miłości. Dla samotnych osób poszukujących drugiej połowy może to wydawać się niezwykłą szansą na piękny i długotrwały związek. Potrzeba bycia kimś wyjątkowym może całkowicie uśpić czujność ofiary.
Krok 4: Realizacja celu oszustwa
Punktem kulminacyjnym znajomości jest prośba o przesłanie pieniędzy. Oszuści wymyślają różne scenariusze, aby wyłudzić środki finansowe – od potrzeby zakupu biletu do kraju, przez pokrycie kosztów operacji bliskiej osoby, po inne zmyślone cele. Niczego nieświadome, zakochane w bohaterze lub bohaterce z internetu osoby dokonują kolejnych wpłat na wskazane konto. Gdy kończą się oszczędności, oszuści przestają się odzywać i znikają.
Jak rozpoznać i uniknąć tego typu oszustwa?
Według danych Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości, w 2022 roku w Polsce zgłoszono co najmniej kilkaset przypadków oszustw na „amerykańskiego żołnierza”. Rzeczywista liczba ofiar tego typu przestępstw jest jednak znacznie wyższa – wiele osób z różnych powodów, np. ze wstydu, nie zgłasza się na policję.
Aby nie paść ofiarą tego rodzaju oszustwa, należy przede wszystkim zachować zdrowy rozsądek i ograniczone zaufanie, szczególnie gdy pojawiają się prośby o pieniądze. Warto zwrócić uwagę na następujące sygnały ostrzegawcze:
- Zbyt szybkie wyznania miłości – oszuści często budują intensywne emocjonalne więzi w bardzo krótkim czasie, by jak najszybciej manipulować uczuciami ofiary.
- Dramatyczne historie – opowieści o trudnych sytuacjach życiowych, wymagających natychmiastowej pomocy finansowej, mają wzbudzić współczucie i chęć niesienia pomocy.
- Unikanie rozmów wideo – oszuści mogą odmawiać wideorozmów, by ukryć swoją prawdziwą tożsamość.
- Prośby o poufność – żądanie, by nie wspominać nikomu o nowej znajomości, ma na celu utrudnienie weryfikacji tożsamości.
Ważne jest również, aby nigdy nie wysyłać pieniędzy osobom poznanym przez internet, niezależnie od tego, jak przekonująca może wydawać się ich historia. W przypadku podejrzenia oszustwa należy jak najszybciej zgłosić to na policję lub do specjalistycznych instytucji zajmujących się bezpieczeństwem cyfrowym.
Inne popularne schematy oszustw internetowych
Choć „romance scam” jest jednym z najczęstszych, to nie jedynym rodzajem cyberprzestępstw wykorzystujących potrzebę bliskości i poszukiwanie miłości. Coraz więcej osób pada ofiarą również innych scenariuszy oszukańczych w sieci:
Fałszywe oferty inwestycyjne
Oszuści wykorzystują atrakcyjne oferty inwestycyjne, które mają rzekomo przynieść duże zyski. Po wpłacie pieniędzy okazuje się, że były to jedynie fikcyjne obietnice, a środki trafiają bezpośrednio do cyberprzestępców.
Wyłudzenia przez portale sprzedażowe
Coraz częstszym procederem są także oszustwa na popularnych platformach ogłoszeniowych, takich jak OLX czy Vinted. Może to polegać na wystawianiu fikcyjnych ofert sprzedaży lub podawaniu się za kupujących naszych przedmiotów, by wyłudzić pieniądze lub towar.
Szantaż emocjonalny przez media społecznościowe
Cyberprzestępcy mogą również przejąć konta na portalach społecznościowych znajomych i rozsyłać prośby o przelewy do wielu osób jednocześnie, wykorzystując zaufanie do przyjaciół i bliskich.
Niezależnie od konkretnej metody, większość współczesnych oszustw finansowych online opiera się na kilku podstawowych zasadach: wzbudzeniu zaufania, ponagleniu ofiary i wykorzystaniu jej nieuwagi. Dlatego tak ważne jest zachowanie zdrowego rozsądku, ostrożności i weryfikacja wiarygodności źródeł, zanim podejmiemy jakiekolwiek działania.
Jak się bronić i zgłaszać oszustwa?
W celu ochrony przed cyberprzestępstwami należy przede wszystkim pamiętać o podstawowych zasadach bezpieczeństwa w internecie:
- Nie wysyłaj pieniędzy osobom poznanym przez internet, niezależnie od tego, jak przekonująca wydaje się ich historia.
- Weryfikuj tożsamość nowych znajomych, np. poprzez rozmowy wideo.
- Unikaj udostępniania zbyt wielu prywatnych informacji, szczególnie na portalach randkowych.
- Zachowaj ostrożność przy korzystaniu z metod szybkich płatności, takich jak BLIK.
- Uważaj na atrakcyjne, ale podejrzane oferty inwestycyjne lub sprzedażowe.
Jeśli mimo to padniesz ofiarą oszustwa, niezwłocznie zgłoś to na policję – możesz to zrobić osobiście w jednostce, telefonicznie lub przez internet na stronie gov.pl/web/gov/zglos-przestepstwo. Pamiętaj, aby przekazać jak najwięcej informacji, takich jak data i miejsce zdarzenia, opis oszustwa, dane kontaktowe sprawcy oraz wszelkie dowody, które posiadasz.
Warto również poinformować o incydencie instytucje zajmujące się bezpieczeństwem w sieci, jak CERT Polska czy organizacje ochrony konsumentów. Przyczyni się to do lepszego zrozumienia skali problemu i podjęcia skuteczniejszych działań.
Choć cyberprzestępcy stale udoskonalają swoje metody, świadomość zagrożeń i stosowanie się do podstawowych zasad bezpieczeństwa może znacząco zmniejszyć ryzyko stania się ofiarą oszustwa. Pamiętajmy, że zachowanie zdrowego rozsądku i ograniczone zaufanie są kluczowe, gdy nawiązujemy nowe znajomości online.
