W dzisiejszym cyfrowym świecie, gdzie Internet jest nieodłączną częścią codziennego życia, nowe wyzwania i zagrożenia stają się coraz bardziej widoczne, szczególnie dla najmłodszych użytkowników. Jednym z poważnych problemów, który niepokoi pedagogów i rodziców, jest zjawisko child groomingu – uwodzenia dzieci w Internecie.
Czym jest child grooming?
Child grooming to proces, w którym cyberprzestępcy wykorzystują Internet do nawiązywania więzi emocjonalnej z dziećmi, a następnie wykorzystują je seksualnie. Termin ten pochodzi od angielskiego słowa „groom”, które oznacza pielęgnowanie lub dbanie o coś. W tym kontekście podkreśla się, że grooming nie jest pojedynczym aktem, lecz długotrwałym procesem.
W literaturze funkcjonują różne polskie odpowiedniki pojęcia groomingu, takie jak „uwodzenie dzieci przez Internet”, „nagabywanie seksualne małoletniego”, „elektroniczna korupcja małoletniego” czy „cyberpedofilia”. Każde z tych określeń próbuje odzwierciedlić różne aspekty tego problemu, zwracając uwagę na różne zagrożenia związane z bezpieczeństwem dzieci w erze cyfrowej.
Ewolucja zjawiska groomingu
Chociaż grooming istniał przed erą Internetu, to powszechny dostęp do sieci otworzył przed przestępcami zupełnie nowe horyzonty. Rozwój technologii cyfrowej umożliwił im nowe sposoby komunikacji z dziećmi i młodzieżą, pozwalając przynajmniej częściowo zachować anonimowość.
Już wcześniejsze formy Internetu były wykorzystywane przez środowiska o skłonnościach pedofilskich. Z roku na rok sprawcy groomingu przenosili swoje działania z tradycyjnych miejsc spotkań, takich jak place zabaw czy boiska, do bezpieczniejszego dla nich świata wirtualnego. Środowisko online pozwala na budowanie relacji polegającej na emocjonalnym sterowaniu dzieckiem, a ponadto zapewnia dostęp do niewyobrażalnej skali możliwości.
Etapy procesu groomingu
Proces groomingu składa się z kilku etapów, w których sprawca stosuje wysoce manipulacyjne działania, aby osiągnąć swój cel. Czas trwania tego procesu może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy.
Etap 1: Wytypowanie ofiary i stworzenie fałszywej tożsamości
Pierwszy krok to wytypowanie potencjalnej ofiary. Sprawca zaczyna od tzw. „stalkingu” – przeglądania osobistych kont ofiary w mediach społecznościowych, próbując zebrać jak najwięcej informacji na jej temat. Następnie tworzy nieprawdziwą tożsamość, np. fałszywe konta na portalach społecznościowych, na których umieszcza wyszukane, niezgodne z rzeczywistością zdjęcia.
Etap 2: Nawiązanie kontaktu i budowanie relacji
Sprawca próbuje nawiązać kontakt z ofiarą online, na platformach społecznościowych, w grach internetowych czy na czatach. Stara się stworzyć pozornie niewinną i przyjacielską relację, wykorzystując różne strategie i techniki manipulacji. Celowo prezentuje się jako osoba, której można zaufać, i rozbudowuje swoją fałszywą osobowość, aby wzbudzić w ofierze potrzebę dalszej rozmowy.
Etap 3: Izolacja ofiary od otoczenia
W tym etapie sprawca stara się zminimalizować ryzyko wykrycia internetowej znajomości przez rodziców lub osoby zaprzyjaźnione z dzieckiem. Zbiera szczegółowe informacje na temat urządzeń, z których korzysta ofiara, oraz sposobu kontrolowania jej aktywności online przez rodziców. Próbuje manipulować ofiarą, aby odizolować ją od otoczenia i przedstawiać rodziców jako osoby niezdolne do zrozumienia potrzeb dziecka.
Etap 4: Nawiązanie kontaktu seksualnego
Gdy sprawca upewni się, że nikt nie zagraża zdemaskowaniu tej relacji, dyskretnie dąży do nadania rozmowom coraz bardziej intymnego charakteru. Dziecko, nieznające skali zagrożenia, pozwala sprawcy wpływać na swoje życie, a więź dziecka ze sprawcą staje się coraz mocniejsza. Prowadzi to do kolejnego etapu, w którym sprawca próbuje przekroczyć kolejne granice i wdraża tematy związane z seksualnością ofiary.
Etap 5: Wykorzystanie seksualne
Ostatnim etapem jest bezpośrednie zetknięcie się sprawcy z ofiarą, które może obejmować wykorzystanie seksualne. Jednak nie wszystkie przypadki groomingu kończą się w ten sposób – niektórzy sprawcy poprzestają na uzyskaniu od dzieci fotografii pornograficznych.
Ochrona dzieci przed groomingiem
Kluczową rolę w ochronie dzieci przed groomingiem odgrywa współpraca z nimi i utrzymanie otwartej, pełnej zaufania relacji. Rodzice lub opiekunowie powinni:
-
Uświadomić dziecku zagrożenia: Porozmawiać o niebezpieczeństwach czyhających w Internecie i wytłumaczyć, że nie powinno ufać każdej nowo poznanej osobie w świecie wirtualnym.
-
Budować więź i monitorować aktywność: Interesować się tym, co dziecko robi w Internecie, jakie treści publikuje i w jaki sposób zachowuje się w przestrzeni wirtualnej.
-
Uświadomić o danych osobowych: Przedstawić zagrożenia wynikające z udostępniania swoich danych osobowych i nauczyć weryfikowania informacji w sieci.
-
Omawiać tematy tabu: Rozmawiać o tematach związanych z seksualnością, aby dziecko wiedziało, że gdy poczuje się zawstydzone lub przestraszone, będzie mogło się odezwać do zaufanej osoby.
-
Weryfikować kontakty online: Sprawdzać, czy wirtualni znajomi dziecka rzeczywiście istnieją, i rozmawiać z nim o tym, jeśli budzą niepokój.
-
Stosować kontrolę rodzicielską: Korzystać z programów zabezpieczających przed niebezpiecznymi treściami w sieci.
Regularne rozmowy z dzieckiem na temat potencjalnych zagrożeń w świecie online oraz utrzymanie otwartej i zaufanej relacji są kluczowe dla skutecznej ochrony młodych internautów przed groomingiem.
Warto pamiętać, że istnieją organizacje i serwisy, które oferują pomoc i wsparcie w przypadku podejrzenia lub stwierdzenia próby wykorzystania seksualnego dziecka. Zgłaszanie takich sytuacji jest niezwykle ważne dla zapobiegania dalszym aktom przestępczym.
