Randki online stały się powszechną praktyką w dzisiejszym cyfrowym świecie. Ludzie z całego świata korzystają z setek aplikacji i platform, by nawiązywać nowe znajomości i relacje. Niestety, ta wygoda i anonimowość, jaką oferuje internet, dają też oszustom doskonałe narzędzie do działania. Jednym z najczęstszych i najbardziej problematycznych typów internetowych oszustw jest catfishing.
Czym jest catfishing?
Catfishing to forma oszustwa, która polega na tworzeniu i funkcjonowaniu w sieci jako fikcyjna postać. Może to oznaczać podszywanie się pod kogoś innego lub całkowite ukrycie swojej prawdziwej tożsamości. Celem catfishera jest najczęściej zdobycie zaufania ofiary i osiągnięcie korzyści materialnych lub emocjonalnych.
Zjawisko catfishingu nie jest nowym wynalazkiem ery cyfrowej. Podobne praktyki oszukiwania partner(ek)ów i kreowania fałszywych tożsamości obserwowane były już w przeszłości, choćby w formie korespondencji listownej lub retuszowania fotografii. Jednak rozwój internetu i mediów społecznościowych znacznie ułatwił i upowszechnił tego typu działania.
Według ekspertów, catfishing jest obecnie dość powszechnym zjawiskiem na skalę globalną, w tym w Polsce. Dlaczego ludzie decydują się na takie nieuczciwe praktyki?
Motywy stojące za catfishingiem
Istnieje wiele różnych powodów, dla których osoby angażują się w catfishing. Najczęstszym z nich jest chęć uzyskania korzyści materialnych. Catfisher, budując relację opartą na kłamstwie, będzie dążył do wyłudzenia pieniędzy od swojej ofiary – pod pretekstem pożyczki, pomocy w nagłej sytuacji czy innego rodzaju wsparcia finansowego.
Innym motywem może być chęć zemsty na byłym partnerze lub partnerką. Catfishing staje się wówczas narzędziem do upokornienia i zranieni osoby, która wcześniej odrzuciła lub skrzywdziła oszusta. Takie działania są często impulsywne i nacechowane silnymi emocjami, co czyni je nieprzewidywalnymi i potencjalnie niebezpiecznymi.
Kolejnym powodem angażowania się w catfishing może być patologiczna potrzeba manipulowania emocjami i życiem innych osób. Dla niektórych ludzi sprawia to rodzaj satysfakcji lub rozrywki, niezależnie od cierpienia, jakie to może powodować u ofiar. Są to zazwyczaj osoby z zaburzoną perspektywą relacji interpersonalnych, borykające się z kompleksami lub tendencjami socjopatycznymi.
Wreszcie, ucieczka od rzeczywistości i desperacka próba zdobycia akceptacji w świecie online także mogą motywować do podejmowania catfishingowych praktyk. Człowiek zmagający się z trudnościami życiowymi może próbować zastąpić swoje prawdziwe „ja” wykreowaną w sieci postacią, by zdobyć pożądaną uwagę i wsparcie emocjonalne.
Rozpoznawanie catfishera
Jak zatem unikać wpadnięcia w sidła catfishera? Oto kilka kluczowych sygnałów ostrzegawczych:
-
Przyspieszenie tempa relacji: Catfisher będzie dążył do jak najszybszego zbudowania więzi i intymności. Będzie naciskać na szybkie ujawnianie osobistych informacji oraz dążyć do całkowitej otwartości.
-
Niechęć do bezpośredniego kontaktu: Catfisher będzie unikał spotkań w realu, wideorozmów czy innych form weryfikacji swojej tożsamości. Będzie zawsze mieć wymówki, by odwlekać takie spotkania.
-
Niekonsekwencje w opowiadanej historii: Ponieważ catfisher posługuje się fałszywą tożsamością, łatwo może pogubić się w szczegółach swojej wymyślonej historii. Uważnie zwracaj uwagę na niespójności w tym, co mówi.
-
Wykorzystywanie cudzych materiałów: Catfisherzy często kradną zdjęcia i informacje z internetu, by stworzyć atrakcyjny wizerunek swojej postaci. Warto sprawdzić, czy wizerunek rozmówcy nie jest po prostu wyszukany w sieci.
-
Prośby o pomoc finansową: Jak wspomniano, wyłudzanie pieniędzy jest jednym z głównych celów catfisherów. Bądź więc bardzo ostrożny, gdy ktoś zaczyna prosić cię o pożyczkę lub inne formy wsparcia finansowego.
Nie warto lekceważyć nawet najmniejszych niespójności czy zastrzeżeń. Zaufanie buduje się powoli, a catfisherzy mają zwykle dobrze opracowane plany, by je zdobyć. Zachowaj czujność i nie wahaj się weryfikować informacji.
Konsekwencje catfishingu
Choć catfishing sam w sobie nie jest w Polsce przestępstwem, to w zależności od konkretnych działań oszusta i skutków, jakie wywołał, może on podlegać karze. Artykuł 190a Kodeksu karnego mówi o odpowiedzialności za podszywanie się pod inną osobę i wyrządzenie jej szkody majątkowej lub osobistej, co zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
Ponadto, jeśli catfishing wiązał się z wprowadzeniem ofiary w błąd w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, sprawca może być ukarany na podstawie art. 286 k.k. – również pozbawieniem wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
Warto podkreślić, że catfishing to nie tylko problem prawny, lecz także silnie oddziałuje na sferę emocjonalną ofiar. Zdradzenie zaufania, poczucie bycia wykorzystanym i oszukanym może prowadzić do poważnych konsekwencji psychologicznych, takich jak depresja, lęk czy zaburzenia relacji interpersonalnych.
Jak się chronić przed catfishingiem?
Najlepszą obroną przed catfishingiem jest świadomość mechanizmów tego zjawiska oraz zachowanie zdrowego krytycyzmu w relacjach nawiązywanych online. Oto kilka praktycznych wskazówek:
- Weryfikuj tożsamość rozmówcy: Poproś o kontakt telefoniczny, wideorozmowę lub spotkanie w realnym świecie. Bądź czujny na wymówki i unikanie tych form weryfikacji.
- Sprawdzaj informacje i zdjęcia: Wykorzystaj wyszukiwarkę obrazów, aby sprawdzić, czy wizerunek rozmówcy nie jest po prostu pobrany z internetu.
- Ograniczaj udostępnianie danych osobowych: Nie spiesz się z ujawnianiem zbyt wielu informacji na swój temat, szczególnie wrażliwych. Strzeż swojej prywatności.
- Ufaj swojej intuicji: Jeśli coś wydaje ci się podejrzane, nie ignoruj tego. Lepiej dmuchać na zimne niż paść ofiarą oszustwa.
- Korzystaj z bezpiecznych platform randkowych: Wybieraj serwisy znane z dbałości o bezpieczeństwo użytkowników i skutecznego przeciwdziałania oszustwom.
Pamiętaj – catfishing to poważne zagrożenie, z którym należy się mierzyć. Czujność, rozsądek i racjonalne podejście są kluczowe, by ustrzec się przed przykrymi konsekwencjami tego typu działań. Dbaj o swoje bezpieczeństwo w sieci, korzystając z narzędzi i porad specjalistów.
