W czasie, gdy technologia i połączenia internetowe stały się nieodłączną częścią naszego codziennego życia, coraz częściej dochodzimy do wniosku, że nie każda online’owa znajomość jest tym, czym się wydaje. Niestety, oszuści bardzo często wykorzystują internet i aplikacje do nawiązywania fałszywych relacji, w celu wyłudzenia pieniędzy lub danych osobowych od swoich ofiar.
Jednym z najbardziej niepokojących trendów ostatnich lat jest tak zwany „catfishing” – tworzenie przez oszustów fałszywych tożsamości online, najczęściej na portalach randkowych, w celu nakłonienia innych do nawiązania bliższej relacji. Ofiary takich przekrętów często stają się emocjonalnie zaangażowane w tę „znajomość”, co sprawia, że są one bardziej podatne na manipulację i wyciągnięcie od nich pieniędzy pod pretekstem różnych wymówek.
Według raportu ExpressVPN, w 2023 roku zaobserwowano również wzrost nowego rodzaju oszustwa określanego jako „pig butchering scam”. Polegał on na tym, że oszuści stopniowo zdobywali zaufanie swoich ofiar, po czym nakłaniali je do coraz większych inwestycji w kryptowaluty, by ostatecznie zniknąć wraz z ich pieniędzmi. Ten rodzaj przekrętu pokazuje, jak ważne jest zachowanie ostrożności, szczególnie przy podejmowaniu decyzji finansowych online.
Innym niepokojącym trendem jest wykorzystywanie technologii sztucznej inteligencji do tworzenia coraz bardziej przekonujących symulacji dźwiękowych. Przestępcy podszywają się pod znajome osoby, takie jak urzędnicy państwowi czy wysoko postawione osobistości, aby nakłonić ofiary do ujawnienia poufnych informacji lub przelania pieniędzy. Jak podkreśla Aaron Engel z ExpressVPN, te postępy w technologii pokazują, jak ważne jest zachowanie wzmożonej czujności w naszym cyfrowym życiu.
Fałszywe profile i obietnice łatwych pieniędzy
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych rodzajów oszustw internetowych jest tzw. „catfishing”. Polega on na tworzeniu przez oszustów fałszywych profili online, często na portalach randkowych, w celu nawiązania kontaktu z potencjalnymi ofiarami. Przestępcy budują fałszywą tożsamość, używając atrakcyjnych zdjęć i obiecując nierealistyczne korzyści, takie jak uczucie miłości czy łatwe zyski finansowe.
Ofiary takich działań są często emocjonalnie manipulowane, co sprawia, że stają się one bardziej podatne na dalsze wyłudzenia. Oszuści wykorzystują naturalną ludzką potrzebę bliskości i przynależności, aby stopniowo zdobywać zaufanie ofiary. W końcu mogą oni prosić o przesłanie pieniędzy pod różnymi pretekstami, np. na rzekome koszty podróży lub leczenie choroby.
Dobrym przykładem tego rodzaju oszustwa jest przypadek świeżo upieczonej absolwentki poszukującej pracy. Dziewczyna natrafiła na internetową ofertę pracy związaną z wprowadzaniem danych, która obiecywała atrakcyjne wynagrodzenie. Podekscytowana perspektywą szybkiego zarobku, bez uprzedniej weryfikacji, podała swoje dane osobowe, w tym CV i numer ubezpieczenia społecznego. Niestety, okazało się to fałszywą rekrutacją, a dziewczyna stała się ofiarą kradzieży tożsamości.
Podszywanie się pod urzędy i instytucje rządowe
Innym niepokojącym trendem są oszustwa polegające na podszywaniu się pod urzędy i instytucje rządowe. Wraz z postępującą digitalizacją usług państwowych, przestępcy coraz częściej wykorzystują luki w tych systemach, aby nakłonić ofiary do ujawnienia poufnych danych.
Przykładem może być fałszywy email rzekomo wysłany przez Urząd Skarbowy, informujący o rzekomym zwrocie pieniędzy. Ofiara jest proszona o kliknięcie w link i podanie swoich danych w celu weryfikacji. W rzeczywistości jest to jednak próba wyłudzenia wrażliwych informacji, które mogą zostać następnie wykorzystane do nielegalnych działań.
Engel z ExpressVPN zwraca uwagę, że podatność ludzi na tego typu oszustwa wynika często z tendencji do używania tych samych danych uwierzytelniających (np. nazwy użytkownika i hasła) na różnych stronach internetowych. Przestępcy mogą następnie wykorzystać te poufne informacje do uzyskania dostępu do innych kont, w tym tych należących do instytucji państwowych.
Zagrożenia związane z sztuczną inteligencją
Postęp technologiczny, w tym rozwój sztucznej inteligencji, niestety również stwarza nowe możliwości dla oszustów. Engel wskazuje, że w 2024 roku spodziewany jest wzrost wykorzystywania AI do tworzenia coraz bardziej wyrafinowanych i trudnych do zidentyfikowania ataków phishingowych. Technologia ta umożliwia tworzenie bardzo realistycznych i przekonujących symulacji dźwiękowych, wideo oraz obrazów.
Przestępcy mogą na przykład podszywać się pod znane osobistości lub urzędników, wysyłając fałszywe wiadomości głosowe lub wideo z prośbą o pilne przekazanie poufnych informacji lub pieniędzy. Tego typu zaawansowane techniki socjotechniczne stanowią poważne wyzwanie, gdyż są one trudne do zidentyfikowania przez przeciętnego użytkownika.
Zrozumienie i przygotowanie się na te zagrożenia jest kluczowe, jeśli chcemy zwiększyć świadomość społeczeństwa i skutecznie bronić się przed tego typu cyberprzestępczością. Niezbędne jest również intensywniejsze zaangażowanie organów regulacyjnych i agencji ochrony konsumentów, aby kompleksowo przeciwdziałać rosnącej fali oszustw online.
Oszustwa związane z płatnościami P2P
Wraz z rosnącą popularnością aplikacji do płatności pomiędzy użytkownikami (tzw. P2P), takich jak Venmo, Zelle czy Cash App, obserwowany jest również wzrost związanych z nimi oszustw. Przestępcy często nakłaniają ofiary do wysłania pieniędzy lub ujawnienia swoich danych, które mogą być później wykorzystane do nielegalnych celów.
Godnym uwagi przykładem jest ostatni wzrost ataków przez platformę Zelle, które przyciągnęły uwagę senator Elizabeth Warren, znanej ze swojego zaangażowania w wzmocnienie ochrony konsumentów, szczególnie w odniesieniu do usług płatniczych P2P.
Mechanika tego typu oszustw może być różna, ale zazwyczaj opiera się na schemacie mającym na celu oszukanie i wyzyskanie ofiary. Dlatego tak ważne jest, aby użytkownicy aplikacji płatniczych zachowywali szczególną ostrożność i weryfikowali każde żądanie związane z przelewem pieniędzy.
Oszustwa związane z dostawą paczek
Kolejnym popularnym rodzajem oszustw są te związane z dostawami paczek. Szczególnie w okresie świątecznym, gdy zwiększa się aktywność zakupowa, przestępcy próbują wykorzystać zaufanie konsumentów do firm kurierskich i sprzedawców internetowych.
Niedawny incydent z udziałem firmy kurierskiej UPS na Florydzie pokazuje, jak działają tego typu oszustwa. Oszuści wysyłali fałszywe powiadomienia o dostawie paczki, informując odbiorców, że spodziewają się oni przesyłki, która w rzeczywistości nigdy nie miała być dostarczona. Ten rodzaj scamu często wykorzystuje techniki phishingowe, polegające na wysyłaniu wiadomości, które wydają się pochodzić od prawdziwych firm kurierskich.
Ostrożność i weryfikacja każdej informacji o dostawie są kluczowe, aby nie dać się oszukać i nie stracić pieniędzy lub danych osobowych.
Oszustwa związane z kryptowalutami
Rosnące zainteresowanie kryptowalutami i technologią blockchain przyciąga również uwagę oszustów. Przestępcy często wykorzystują popularność tego rynku, zwłaszcza gdy promują je celebryci. Wyobraźmy sobie, że przeglądając media społecznościowe, zauważamy, że nasz ulubiony idol zachwyca się nową kryptowalutą, której wartość ma rzekomo gwałtownie rosnąć. Kusząca obietnica niezależności finansowej i łatwego zysku może okazać się niebezpieczną pułapką.
W rzeczywistości celebryci mogą być opłacani przez organizatorów takich schematów, aby wprowadzić w błąd swoich fanów i nakłonić ich do inwestycji, pomijając przy tym kwestię ryzyka. To świetny przykład, jak oszuści potrafią wykorzystywać zaufanie społeczne i autorytet znanych osób do własnych niecnych celów.
Jak rozpoznać i uniknąć oszustw?
Aby ustrzec się przed różnego rodzaju oszustwami, zarówno w sieci, jak i poza nią, warto zwracać uwagę na kilka kluczowych sygnałów ostrzegawczych:
-
Nieoczekiwane kontakty – Bądź ostrożny, gdy otrzymujesz niespodziewane wiadomości, telefony lub oferty, szczególnie jeśli wymagają one podania poufnych informacji lub wykonania natychmiastowych działań.
-
Zbyt atrakcyjne oferty – Jeśli natrafisz na propozycję, która wydaje się być zbyt dobra, aby była prawdziwa, prawdopodobnie jest to próba oszustwa. Unikaj takich ofert.
-
Presja na szybkie decyzje – Oszuści często próbują nakłaniać ofiary do podejmowania pochopnych decyzji, wykorzystując strach lub obietnice korzyści. Zawsze bierz czas na przemyślenie.
-
Podszywanie się pod autorytet – Gdy ktoś podaje się za urzędnika, pracodawcę lub inną zaufaną osobę, sprawdź tożsamość tej osoby, zanim podejmiesz jakiekolwiek działania.
-
Nieznane źródła – Zachowaj ostrożność przy kontaktach z nieznanymi firmami lub osobami. Sprawdź ich reputację i wiarygodność przed podjęciem współpracy.
Zachowanie czujności i krytyczne podejście to klucz do ochrony przed różnego rodzaju oszustwami. Warto również zapoznać się z materiałami edukacyjnymi na temat bezpiecznego korzystania z internetu, aby zwiększyć swoją świadomość i zdolność do samoobrony przed cyberprzestępcami.
