Okres rozkwitu cyfryzacji i rozwoju nowych technologii przyniósł ze sobą także nowe, niebezpieczne zjawiska. Jednym z nich jest deepfake – technika manipulacji multimediami, która wykorzystuje sztuczną inteligencję do tworzenia realistycznych, lecz całkowicie fałszywych treści wizualnych lub dźwiękowych. Oszuści coraz częściej posługują się tą technologią, aby siać dezinformację, dokonywać kradzieży tożsamości lub wyłudzać pieniądze.
Czym jest deepfake i jak działa?
Deepfake to termin powstały z połączenia słów „deep learning” (głębokie uczenie) i „fake” (fałszywy). Technika ta polega na wykorzystaniu zaawansowanych algorytmów uczenia maszynowego, szczególnie sieci neuronowych, do tworzenia fałszywych materiałów audiowizualnych. Przestępcy mogą w ten sposób symulować wypowiedzi, gesty i mimikę konkretnych osób, nawet jeśli nigdy nie nagrywały one danej treści.
Proces tworzenia deepfake’a składa się z kilku etapów. Najpierw potrzebne są dane treningowe – zdjęcia lub nagrania wideo danej osoby. Na ich podstawie systemy AI uczą się naśladować ruch ust, ekspresję twarzy i inne elementy. Następnie wystarczy nagranie audio, które zostaje zsynchronizowane z wygenerowanym materiałem wideo. Efekt końcowy jest na tyle realistyczny, że trudno odróżnić go od autentycznego.
Według ekspertów, do stworzenia deepfake’a typu „text-to-speech” potrzeba zaledwie kilku sekund nagranego głosu, a w przypadku „speech-to-speech” około minuty oryginalnego materiału. Rozwój technologii sprawia, że fałszerstwa stają się coraz trudniejsze do wykrycia.
Zagrożenia związane z deepfake’ami
Choć deepfake’i mogą mieć zastosowanie w działaniach artystycznych, kreatywnych lub szkoleniowych, to niestety częściej wykorzystuje się je do negatywnych celów. Oszuści posługują się tą technologią, aby siać dezinformację, dokonywać wyłudzeń lub naruszać prywatność.
Według danych NASK, od początku maja 2024 roku w mediach społecznościowych pojawiło się wiele nowych oszustw wykorzystujących deepfake’i. Przestępcy bezprawnie wykorzystali wizerunki i podfałszowali głosy m.in. prezydenta Andrzeja Dudy, minister zdrowia Izabeli Leszczyny, piłkarza Roberta Lewandowskiego, influencera Kamila Labuddy „Buddy” oraz biznesmena Rafała Brzoski.
Tego typu materiały są często osadzane w szablonach przekazu telewizyjnego, co ma zwiększać ich wiarygodność w oczach odbiorców. Deepfake’i mogą być wykorzystywane do kreowania fałszywych narracji, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się autentyczne.
Zagrożenia związane z deepfake’ami dotyczą nie tylko sfery politycznej czy społecznej, ale również biznesowej. Oszuści mogą wykorzystywać tę technologię do podszywania się pod pracowników lub klientów w celu wyłudzenia poufnych informacji lub środków finansowych. Według raportu, w 2019 roku miało miejsce oszustwo w brytyjskiej firmie energetycznej, gdzie przestępcy wykorzystali deepfake głosowy, by zlecić przelew na kwotę 220 tys. euro.
Innym przykładem jest oszustwo z ubiegłego roku, kiedy to złodzieje podszyli się pod biznesmena z Emiratów Arabskich. Wykorzystując próbkę jego głosu, sfabrykowali rozmowę, by skłonić pracownika banku do zlecenia przelewu na 30 milionów dolarów. Niestety bankowiec nie zorientował się, że doszło do cyberprzestępstwa.
Jak rozpoznać deepfake’i?
Choć deepfake’i stają się coraz trudniejsze do wykrycia, istnieje kilka sposobów, aby je zidentyfikować:
-
Analiza techniczna materiału: Uważny obserwator może dostrzec błędy w nagraniu, takie jak nienaturalne ruchy twarzy, niedopasowanie oświetlenia lub tła, brak synchronizacji ruchów ust z wypowiadanymi słowami czy niewłaściwe odwzorowanie reakcji emocjonalnych.
-
Ocena źródła i kontekstu: Materiały z zaufanych, sprawdzonych źródeł mediowych mają mniejsze prawdopodobieństwo bycia deepfake’ami niż te z nieznanych lub wątpliwych platform.
-
Skorzystanie z narzędzi do wykrywania: Istnieją ogólnodostępne aplikacje oraz platformy, które wykorzystują techniki uczenia maszynowego i analizę obrazu do wykrywania fałszerstw, takie jak DeepWare.ai czy watchframebyframe.com.
Niezależnie od metody, zachowanie krytycznego myślenia i zdrowego rozsądku są kluczowe w erze deepfake’ów i fake newsów. Warto pamiętać, że im szybciej zareagujemy na podejrzane materiały, tym lepiej ograniczymy ich zasięg i negatywne skutki.
Jak chronić się przed deepfake’ami?
Aby skutecznie bronić się przed zagrożeniami związanymi z deepfake’ami, konieczne jest podjęcie działań na kilku frontach:
-
Edukacja i podnoszenie świadomości: Zarówno przedsiębiorcy, jak i zwykli obywatele, powinni być świadomi możliwości tej technologii i zagrożeń, jakie ze sobą niesie. Wiedza na temat sposobów rozpoznawania deepfake’ów jest kluczowa.
-
Opracowywanie narzędzi do wykrywania: Naukowcy, eksperci z dziedziny sztucznej inteligencji i cyberbezpieczeństwa pracują nad rozwojem zaawansowanych metod identyfikacji fałszywych treści audiowizualnych. Tego typu rozwiązania powinny być wdrażane przez firmy i instytucje.
-
Tworzenie odpowiednich regulacji prawnych: Legislatorzy na całym świecie muszą stworzyć przepisy, które uregulują kwestie związane z deepfake’ami, w tym kary za ich tworzenie i rozpowszechnianie.
-
Współpraca międzynarodowa: Skuteczne przeciwdziałanie zagrożeniom wymaga skoordynowanych działań na poziomie globalnym. Wymiana informacji i dobrych praktyk między rządami, organizacjami międzynarodowymi i sektorem prywatnym jest kluczowa.
-
Wzmacnianie cyberbezpieczeństwa firm: Przedsiębiorcy powinni inwestować w rozwiązania chroniące przed wykradzeniem danych, fałszowaniem tożsamości pracowników i innych form cyberataków wykorzystujących deepfake’i.
Choć deepfake’i budzą słuszny niepokój, to właściwe przygotowanie się na to wyzwanie może pomóc skutecznie bronić się przed negatywnymi skutkami tej technologii. Wymagać to będzie współpracy na wielu szczeblach, ale tylko kompleksowe podejście zapewni skuteczną ochronę.
Mając świadomość zagrożeń, warto regularnie odwiedzać stronę stop-oszustom.pl, gdzie znajdziesz więcej informacji i porad na temat bezpiecznego inwestowania i ochrony swojej firmy przed działaniami oszustów.
