Jak uchronić się przed fałszywymi lekami?

Jak uchronić się przed fałszywymi lekami?

Dzisiaj wiele osób sięga po różne środki medyczne, by poprawić swój stan zdrowia. Niestety, w dobie internetu i zaostrzonej konkurencji, niekontrolowany rynek farmaceutyczny stwarza szereg zagrożeń. Oszuści bezwzględnie wykorzystują ludzką naiwność i desperację, sprzedając fałszywe, niebezpieczne leki. Ale czy da się przed tym uchronić? Okazuje się, że jest kilka sposobów, by się ustrzec.

Fałszerstwa na masową skalę

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), problem fałszywych leków narasta w zastraszającym tempie. Tylko w ciągu ostatniego roku odnotowano wiele przypadków sfałszowanych produktów leczniczych zawierających semaglutyd – lek stosowany w leczeniu cukrzycy typu 2 i otyłości. Takie fałszerstwa są wykrywane na całym świecie, w tym w Brazylii, Wielkiej Brytanii, Irlandii Północnej i Stanach Zjednoczonych.

Problem jest o tyle poważny, że według WHO, od 2022 roku globalny system nadzoru i monitorowania odnotowuje zwiększoną liczbę zgłoszeń dotyczących sfałszowanych produktów z tą substancją czynną. To pierwsze oficjalne ostrzeżenie wydane przez WHO w tej sprawie.

Niestety, fałszerstwa leków to zjawisko znacznie szersze. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w latach 2013-2017 największymi kategoriami leków sfałszowanych były m.in. leki przeciwmalaryczne (19,6%), antybiotyki (16,9%), znieczulające i przeciwbólowe (8,5%) oraz leki poprawiające jakość życia (8,5%).

Co ciekawe, w krajach rozwijających się najczęściej fałszowane są produkty podstawowe, ratujące życie, takie jak antybiotyki, leki przeciwmalaryczne czy antyretrowirusowe. Natomiast w krajach wysoko rozwiniętych fałszuje się głównie produkty wpływające na poprawę jakości życia, np. leki na zaburzenia erekcji, środki odchudzające, hormony lub steroidy anaboliczno-androgenne.

Warto również zwrócić uwagę, że w czasie pandemii COVID-19 problem ten jeszcze bardziej się nasilił. Około 40% zgłoszeń Rapid Alert raportowanych przez kompetentne organy od początku marca 2020 roku powiązana była z pandemią. Dotyczyły one sfałszowanych produktów z chlorochiną, hydroksychlorochiną, immunoglobulinami czy środkami do dezynfekcji rąk.

Dlaczego fałszuje się leki?

Oprócz dużego popytu na leki, co sprawia, że jest to lukratywny biznes, istnieje kilka innych czynników sprzyjających procederowi fałszerstw. Należą do nich m.in. wysoki koszt leków oryginalnych, niskie koszty nielegalnej produkcji, brak Dobrych Praktyk Wytwarzania (GMP) i kontroli jakości, a także nieadekwatne do potencjalnego zysku sankcje karne.

Przestępczy proceder jest na tyle dochodowy, że przyciąga zorganizowane grupy przestępcze, dla których obok handlu narkotykami, fałszowanie leków stało się poważnym źródłem dochodu. Według ekspertów, problem ten będzie narastał w kolejnych latach, z uwagi na globalizację i łatwość zakupu przez internet.

Różnica między lekiem sfałszowanym a nielegalnym

Warto wyraźnie rozróżnić dwa pojęcia: lek sfałszowany i lek nielegalny. Sfałszowanym produktem leczniczym jest taki, który został fałszywie przedstawiony w zakresie tożsamości, opakowania, etykiety, nazwy, składu lub pochodzenia. Natomiast lekiem nielegalnym jest produkt, który nie został dopuszczony do obrotu na danym rynku lub jest sprzedawany w miejscach do tego nieuprawnionych.

Dodatkowo, istnieją też leki substandardowe, czyli legalnie wytworzone przez producenta, ale posiadające niezamierzone wady jakościowe. Przykładem mogą być wstrzymane lub wycofane z obrotu produkty lecznicze zawierające np. zanieczyszczone nitrozoaminami.

Zagrożenia dla zdrowia

Konsekwencje przyjęcia sfałszowanego leku mogą być naprawdę poważne. Sięgają one od niepowodzenia terapeutycznego, poprzez wystąpienie poważnego działania niepożądanego, aż po zgon. Powodem tego jest fakt, że sfałszowane produkty mogą nie zawierać substancji czynnej, mieć niewłaściwą jej zawartość lub zawierać niedeklarowane składniki, które mogą być groźne dla zdrowia.

Według danych WHO, wśród raportowanych fałszerstw najczęściej występowały:
– leki bez substancji czynnej, stwarzające bezpośrednie zagrożenie życia;
– leki zawierające niedeklarowane substancje, mogące wywoływać poważne działania niepożądane;
– leki z niewłaściwą zawartością substancji czynnej, nie wywołujące efektu terapeutycznego lub prowadzące do wytworzenia oporności na leki;
– leki z nadmierną zawartością substancji czynnej, mogące być toksyczne.

Przyjmowanie takich produktów może więc prowadzić do całej gamy powikłań – od pogorszenia stanu zdrowia, przez ciężkie działania niepożądane, aż po śmiertelne zagrożenie. Wszystko zależy od składu jakościowego i ilościowego preparatu.

Jak nie dać się oszukać?

Jeśli więc pacjenci chcą uchronić się przed niebezpiecznymi konsekwencjami zażywania sfałszowanych leków, muszą zachować szczególną ostrożność. Przede wszystkim, kupować leki wyłącznie w legalnych, zarejestrowanych aptekach – zarówno stacjonarnych, jak i internetowych, oznaczonych unijnym logo.

Trzeba pamiętać, że leki wydawane na receptę, zgodnie z prawem, nie mogą być sprzedawane w aptekach internetowych. Dlatego też nie należy nabywać takich preparatów przez internet, szczególnie z nieznanych lub niezweryfikowanych źródeł.

Ponadto, nawet eksperci mają problemy z odróżnieniem produktu sfałszowanego od oryginalnego wyłącznie na podstawie wyglądu leku i opakowania. Dlatego też, zwykły pacjent nie ma szans samodzielnie zweryfikować autentyczności danego preparatu.

Co więc robić? Przede wszystkim unikać podejmowania samoleczenia, zwłaszcza lekami przepisywanymi na receptę. Lepiej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, którzy będą mogli ocenić, czy dany lek jest bezpieczny i legalny. Tylko wtedy można mieć pewność, że nie naraża się swojego zdrowia lub życia.

Podsumowanie

Podsumowując, problem fałszerstw leków osiągnął ogromne rozmiary i skale, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów. Niestety, wiele czynników – od wysokich cen oryginałów po słabe kary – sprzyja rozwojowi tej nielegalnej działalności.

Dlatego tak ważne jest, aby pacjenci zachowywali szczególną ostrożność przy zakupie leków. Najlepiej kupować je wyłącznie w zarejestrowanych, legalnych aptekach, unikając podejmowania samoleczenia, zwłaszcza preparatami wydawanymi na receptę. Tylko wtedy można mieć pewność, że nie narazi się swojego zdrowia lub życia na niebezpieczeństwo.