Fałszowanie leków – globalny problem z poważnymi konsekwencjami
Nielegalny rynek farmaceutyczny to poważny problem na całym świecie, generujący ogromne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów. Sfałszowane lub podrobione leki to nie tylko dochodowy biznes dla przestępców, ale także realne ryzyko dla tych, którzy nieświadomie się z nimi zetknęli. Dane wskazują, że fałszywe leki są obecne nie tylko w małych klinikach czy na bazarach, ale również w aptekach i innych punktach sprzedaży.
Jednym z regionów, w którym problem nielegalnej sprzedaży leków jest szczególnie dotkliwy, jest Afryka. Według raportu z lutego 2023 roku, roczna liczba zgonów w Afryce Subsaharyjskiej spowodowana przez sfałszowane leki przeciwmalaryczne wynosi aż 267 000 przypadków. Dodatkowo, blisko 170 000 zgonów wiąże się z podrobionymi i substandardowymi antybiotykami do leczenia zapalenia płuc u dzieci. Szacuje się, że w Afryce 80% leków jest dostarczanych w formie nielegalnego importu, co stanowi ogromne zagrożenie dla zdrowia publicznego.
Jednym z kluczowych czynników sprzyjających rozkwitowi nielegalnego rynku farmaceutycznego są konflikty zbrojne. Jak podkreśla prof. Zbigniew Fijałek, prezes Stowarzyszenia STOP Nielegalnym Farmaceutykom, „miejsca objęte wojną to obszary, w których prawo przestaje funkcjonować. Ponadto kryzysowa sytuacja państw wciągniętych w konflikt często powoduje braki w zakresie leków i wyrobów medycznych. To natomiast stanowi idealne warunki dla zorganizowanych grup przestępczych, które starają się wypełnić luki w zapotrzebowaniu na niezbędne produkty lecznicze”.
Rozwój nielegalnego rynku farmaceutycznego
Fałszowanie leków, suplementów diety i wyrobów medycznych to zjawisko, które nie ogranicza się wyłącznie do nielegalnej produkcji, handlu i dystrybucji podrabianych produktów. Jak zauważa prof. Zbigniew Fijałek, do przestępczości farmaceutycznej należy również zaliczyć kradzieże leków, fałszowanie dokumentacji i opakowań produktowych, a nawet przemyt.
Niestety, Internet odgrywa ważną rolę w przesyłaniu i dostarczaniu różnych nielegalnych produktów medycznych. Od 16 lat, co roku, Interpol, Europol i różne instytucje farmaceutyczne prowadzą Operację Pangea, która jest globalną akcją wymierzoną w internetową sprzedaż podrobionych preparatów. Tylko w tym roku w ramach tej operacji skonfiskowano m.in. 9 000 butelek syropu na kaszel w Mozambiku, 11 000 zestawów testowych na COVID-19 w Australii czy 700 000 tabletek o różnym przeznaczeniu w Irlandii Północnej.
Ponadto, we wrześniu 2022 roku zakończyła się Operacja Artemis w Stanach Zjednoczonych, skupiająca się na konfiskowaniu sprzętu do nielegalnego wytwarzania opioidowych leków przeciwbólowych. W ramach tej akcji zarekwirowano m.in. 142 tabletkarki, 325 stempli do tabletek, 270 funtów tabletek i proszku fentanylowego oraz ponad 13 000 funtów prekursorów fentanylu.
Warto również podkreślić, że problem nielegalnego rynku leków i wyrobów medycznych nie ogranicza się wyłącznie do krajów rozwijających się. Według prof. Fijałka, w 2021 roku aż 41 skonfiskowanych przesyłek w Szwajcarii w ramach Operacji Pangea pochodziło z Polski, a w 2022 roku liczba ta zmniejszyła się do 19. Pokazuje to, że nielegalne działania w branży farmaceutycznej mają zasięg globalny i dotykają różne regiony na całym świecie.
Ryzyko dla zdrowia i życia
Fałszowanie leków, suplementów diety i wyrobów medycznych niesie ze sobą poważne zagrożenia dla zdrowia i życia pacjentów. Preparaty te mogą zawierać niewłaściwe składniki, nieprawidłowe dawki substancji czynnych, zanieczyszczenia lub w ogóle być pozbawione kluczowych substancji leczniczych. Taka sytuacja może prowadzić do wielu niebezpiecznych konsekwencji, takich jak niewyleczenie choroby, nasilenie objawów, a nawet śmierć.
Według danych Agencji Żywności i Leków (FDA) w Stanach Zjednoczonych, każdego roku ok. 23 tysiące osób trafia do szpitala z powodu działań niepożądanych spowodowanych przez suplementy diety. Ponadto, w suplementach diety sprzedawanych w Europie wykryto obecność m.in. metforminy, sertraliny, testosteronu, stanazololu, winpocetyny, prometazyny, diklofenaku czy efedryny – substancji, które powinny być ściśle kontrolowane i dostępne wyłącznie na receptę.
Fałszowanie dotyczy również wyrobów medycznych, takich jak stetoskopy, testy ciążowe, igły do wstrzykiwaczy insuliny czy lasery okulistyczne. Szacuje się, że od 6 do 8% z około 100 000 różnych rodzajów wyrobów medycznych może być podrabianych. Użycie takich sfałszowanych produktów może mieć katastrofalne skutki dla zdrowia pacjentów.
Fałszowanie dotyczy również produktów kosmetycznych, gdzie w latach 2018-2020 aż 35 przebadanych preparatów do powiększania rzęs zawierało prostaglandyny lub ich analogi, co powodowało problemy takie jak ból oka, świąd czy trwała zmiana zabarwienia oczu. Badania wykazały, że ponad 50% sprzedaży sfałszowanych kosmetyków odbywa się przez media społecznościowe, co stanowi dodatkowe zagrożenie dla nieświadomych konsumentów.
Intensyfikacja działań przeciwko nielegalnemu rynkowi
W odpowiedzi na rosnący problem nielegalnego rynku farmaceutycznego, podejmowane są intensywne działania mające na celu zwalczanie tego zjawiska. Regularnie przeprowadzane są globalne operacje, takie jak wspomniana wcześniej Operacja Pangea, która koncentruje się na zwalczaniu nielegalnej sprzedaży leków w Internecie.
Ponadto, w ciągu zaledwie dwóch lat w Polsce udało się zlikwidować 12 zorganizowanych grup przestępczych powiązanych z przestępczością farmaceutyczną. Świadczy to o determinacji organów ścigania w walce z tą nielegalną działalnością.
Jednocześnie, Stowarzyszenie STOP Nielegalnym Farmaceutykom prowadzi działania informacyjne i edukacyjne, mające na celu podniesienie świadomości społecznej na temat zagrożeń związanych z nielegalnym rynkiem leków, suplementów i wyrobów medycznych. Taka kompleksowa strategia, łącząca działania organów ścigania z inicjatywami edukacyjnymi, jest kluczowa w walce z tym poważnym problemem.
Podsumowując, nielegalny rynek farmaceutyczny to ogromne wyzwanie, z którym mierzy się cały świat. Fałszowanie leków, suplementów diety i wyrobów medycznych niesie ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne, a walka z tym procederem wymaga skoordynowanych wysiłków na wielu frontach. Tylko ciągła czujność, intensywne działania organów ścigania oraz edukacja społeczeństwa mogą pomóc w ograniczeniu tego niebezpiecznego zjawiska.
