Zmiany w prawie mające na celu zapobieganie oszustwom związanym z kradzieżą tożsamości
W obliczu rosnącej skali nadużyć związanych z kradzieżą danych osobowych, w tym numeru PESEL, rząd Polski wprowadził w 2023 roku ustawę mającą na celu zwiększenie ochrony obywateli przed tego typu przestępstwami. Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości wprowadziła szereg nowych rozwiązań, które mają na celu ograniczenie skali zjawiska wyłudzania środków finansowych poprzez zaciąganie zobowiązań na inną osobę bez jej wiedzy i zgody.
Kluczowym elementem ustawy jest umożliwienie osobom fizycznym nieodpłatnego zastrzegania i cofania zastrzeżenia swojego numeru PESEL. Dzięki temu rozwiązaniu, oszuści nie będą mogli wykorzystać numeru PESEL ofiary bez jej wiedzy i zgody – na przykład nie wezmą kredytu na jej dane, nie kupią sprzętu na raty, nie sprzedadzą nieruchomości, ani nie wyrobią duplikatu karty SIM, która może być później użyta do nielegalnego autoryzowania transakcji.
Ustawa nakłada także na instytucje finansowe, takie jak banki, obowiązek weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL przy zawieraniu umów kredytu, pożyczki czy leasingu. Ponadto, dostawcy usług płatniczych będą musieli przeprowadzać taką weryfikację przed zawarciem umowy rachunku płatniczego lub kredytu w rachunku płatniczym. W przypadku, gdy numer PESEL klienta będzie zastrzeżony, instytucje te nie będą mogły dochodzić roszczeń z tytułu takich umów.
Istotnym rozwiązaniem jest również utworzenie rejestru zastrzeżeń numerów PESEL, prowadzonego przez Ministerstwo Cyfryzacji. Rejestr ten będzie służył do gromadzenia informacji o osobach, które dokonały zastrzeżenia swojego numeru PESEL. Każda zainteresowana osoba będzie mogła nieodpłatnie zweryfikować, czy jej numer PESEL jest zastrzeżony, a także uzyskać informację o tym, kto i kiedy dokonywał takiej weryfikacji.
Powyższe zmiany mają na celu zapobieganie nadużyciom wynikającym z kradzieży danych osobowych, w tym numeru PESEL, oraz ograniczenie skali zjawiska wyłudzania środków finansowych poprzez zaciąganie zobowiązań na inną osobę bez jej wiedzy i zgody. Nowe przepisy weszły w życie 1 czerwca 2024 roku, chociaż część rozwiązań, takich jak zastrzeganie numeru PESEL, została udostępniona wcześniej, już w listopadzie 2023 roku.
Ochrona przy sprzedaży pojazdów
Jednym z kluczowych obszarów, w którym nowe przepisy mają zastosowanie, jest sprzedaż pojazdów. Ustawa wprowadziła szereg rozwiązań mających na celu ograniczenie ryzyka kradzieży tożsamości przy tego typu transakcjach.
Przede wszystkim, notariusze zostali zobowiązani do weryfikacji, czy numer PESEL strony czynności notarialnej związanej z nabyciem, zbyciem lub obciążeniem nieruchomości czy prawa użytkowania wieczystego jest zastrzeżony w rejestrze. Jeśli numer PESEL jest zastrzeżony, notariusz odmówi dokonania takiej czynności notarialnej.
Podobne obowiązki weryfikacyjne odnoszą się do instytucji finansowych, takich jak banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, przy zawieraniu umów kredytu, pożyczki lub leasingu. Instytucje te nie będą mogły dochodzić roszczeń z tytułu takich umów, jeśli w chwili ich zawarcia numer PESEL klienta był zastrzeżony.
Dodatkowo, ustawa wprowadza nowe obowiązki rejestracyjne dla właścicieli pojazdów. Zgodnie z nimi, właściciel pojazdu nabywanego na terytorium Polski będzie musiał złożyć wniosek o jego rejestrację w terminie 30 dni. Dla przedsiębiorców zajmujących się obrotem pojazdami termin ten wynosi 90 dni. Niedopełnienie tego obowiązku będzie skutkować karami pieniężnymi.
Ponadto, właściciele pojazdów będą mieli obowiązek zawiadomić starostę o zbyciu pojazdu w terminie 30 dni. Niedopełnienie tego obowiązku również będzie karane. Celem tych rozwiązań jest usprawnienie identyfikacji właścicieli pojazdów i ułatwienie dochodzenia roszczeń w przypadku kradzieży.
Warto również wspomnieć, że ustawa znosi obowiązek oklejania szyby pojazdu nalepkami uprawniającymi do wjazdu do strefy czystego transportu. Zamiast tego, gminy będą mogły pozyskiwać dane o pojazdach uprawnionych do wjazdu bezpośrednio z centralnej ewidencji pojazdów.
Podsumowując, nowe przepisy wprowadzają szereg rozwiązań, które mają na celu zwiększenie ochrony przed kradzieżą tożsamości przy sprzedaży pojazdów. Poprzez weryfikację zastrzeżenia numeru PESEL, nowe obowiązki rejestracyjne oraz usprawnienie identyfikacji właścicieli pojazdów, ustawa ta stanowi ważny krok w kierunku ograniczenia skali przestępstw związanych z wyłudzaniem środków finansowych.
Zachęcamy do zapoznania się z informacjami na stronie stop-oszustom.pl, gdzie znajdziesz więcej porad i wskazówek dotyczących ochrony przed różnymi formami oszustw.
Zastrzeżenie numeru PESEL – krok po kroku
Kluczowym elementem nowej ustawy jest możliwość nieodpłatnego zastrzeżenia i cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL. Proces ten jest stosunkowo prosty i może być dokonany na dwa sposoby:
-
Przez usługę elektroniczną udostępnioną przez Ministerstwo Cyfryzacji. Osoba pełnoletnia może dokonać zastrzeżenia lub cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL po uprzednim uwierzytelnieniu, np. przy użyciu profilu zaufanego.
-
Osobiście w urzędzie gminy. Wniosek o zastrzeżenie lub cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL można złożyć w dowolnym urzędzie gminy, w formie pisemnej opatrzonej własnoręcznym podpisem.
W przypadku gdy osoba nie może osobiście złożyć wniosku, np. z powodu choroby lub niepełnosprawności, może to zrobić przez pełnomocnika. Jeśli ktoś nie posiada zdolności do czynności prawnych, wniosek może złożyć opiekun prawny lub kurator.
Warto podkreślić, że zastrzeżenie numeru PESEL jest całkowicie bezpłatne. Ponadto, każda osoba będzie mogła nieodpłatnie zweryfikować, czy jej numer PESEL jest zastrzeżony, a także uzyskać informację o tym, kto i kiedy dokonywał takiej weryfikacji.
Dzięki tym rozwiązaniom, obywatele zyskują realny wpływ na ochronę swoich danych osobowych i mogą skuteczniej przeciwdziałać próbom wyłudzenia środków finansowych na ich szkodę.
Dodatkowe zmiany dla właścicieli pojazdów
Poza kwestiami związanymi z ochroną przed kradzieżą tożsamości, ustawa z 2023 roku wprowadza również inne zmiany dotyczące rejestracji i własności pojazdów.
Jedną z nich jest zniesienie obowiązku oklejania szyby pojazdu nalepkami uprawniającymi do wjazdu do strefy czystego transportu. Zamiast tego, gminy będą mogły pozyskiwać dane o uprawnionych pojazdach bezpośrednio z centralnej ewidencji pojazdów.
Ponadto, ustawa przyspiesza zwrot prawa jazdy kierowcom w przypadku umorzenia postępowania administracyjnego, bez konieczności angażowania organów samorządu. Dodatkowo, zniesiono obowiązek zawiadamiania starosty o nabyciu pojazdu, zastępując go obowiązkiem rejestracji pojazdu.
Kolejną zmianą jest możliwość elektronicznego zwrotu zatrzymanego dowodu rejestracyjnego stacji kontroli pojazdów. Wcześniej taka procedura wymagała wizyty w urzędzie.
Ponadto, ustawa określa sztywną wysokość kary pieniężnej za niezarejestrowanie pojazdu lub niezawiadomienie o jego zbyciu. Kara ta wynosi 500 zł dla właściciela, który nie zarejestrował pojazdu w terminie, oraz 250 zł dla właściciela, który nie zawiadomił o zbyciu.
Te zmiany mają na celu uproszczenie i usprawnienie procedur związanych z rejestracją i własnością pojazdów, co ma ułatwić życie kierowcom i właścicielom.
Podsumowując, nowa ustawa z 2023 roku wprowadziła szereg rozwiązań mających na celu ochronę obywateli przed kradzieżą tożsamości oraz usprawnienie procedur związanych z pojazdami. Kluczowe zmiany obejmują możliwość zastrzegania numeru PESEL, obowiązek weryfikacji zastrzeżenia numeru przez instytucje finansowe i notariuszy oraz nowe obowiązki rejestracyjne dla właścicieli pojazdów. Te kompleksowe działania mają na celu ograniczenie skali przestępstw związanych z wyłudzaniem środków finansowych.
