Ochrona Twojej firmy przed fraudem rachunkowym

Rola sygnalistów w wykrywaniu oszustw finansowych

Oszustwa finansowe stanowią poważne zagrożenie dla firm na całym świecie. Jednym z kluczowych elementów w walce z tym problemem są sygnaliści – osoby, które decydują się ujawnić nieprawidłowości panujące w organizacjach. Badania pokazują, że średnio 40% nieprawidłowości wykrywanych jest właśnie dzięki sygnalistom, a straty firm z nich wynikające są o 50% niższe w porównaniu do tych, które nie posiadają mechanizmów umożliwiających zgłaszanie naruszeń.

Rola sygnalistów w zapewnieniu prawidłowego i uczciwego funkcjonowania podmiotów została dostrzeżona przez Komisję Europejską, co zaowocowało wydaniem Dyrektywy UE o ochronie sygnalistów. Jej celem jest zapewnienie osobom zgłaszającym naruszenia prawa skutecznej ochrony przed działaniami odwetowymi. Dyrektywa została następnie zaimplementowana do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 14 czerwca 2024 roku o ochronie sygnalistów.

Nowe regulacje nakładają na firmy szereg obowiązków, w tym konieczność udostępnienia kanałów do poufnego zgłaszania nieprawidłowości, wprowadzenia mechanizmów chroniących sygnalistów przed odwetem oraz określenia zasad rozpatrywania zgłoszeń w ściśle określonych terminach. Niedostosowanie się do tych wymogów grozi sankcjami i może negatywnie wpłynąć na działalność i reputację organizacji.

Rodzaje nadużyć, które mogą być zgłaszane przez sygnalistów

Ustawa o ochronie sygnalistów określa, że ochronie podlegają osoby zgłaszające naruszenia prawa Unii lub prawa krajowego, w szczególności w następujących obszarach:

Zamówienia publiczne – np. faworyzowanie wybranych wykonawców, zmowa przetargowa, niedostateczna kontrola realizacji umów.
Usługi finansowe, rynki i produkty – np. manipulacje na rynku finansowym, pranie pieniędzy, nieetyczne praktyki sprzedażowe.
Bezpieczeństwo produktów – np. ukrywanie wad lub niebezpiecznych cech produktów.
Ochrona środowiska – np. nielegalne zrzuty zanieczyszczeń, naruszanie przepisów ochrony środowiska.
Ochrona radiacji i jądrowa – np. narażanie pracowników na działanie promieniowania.
Bezpieczeństwo żywności i pasz – np. fałszowanie składu produktów spożywczych, nielegalne stosowanie substancji.
Zdrowie publiczne – np. ukrywanie niepożądanych działań leków, fałszowanie badań klinicznych.

Powyższy katalog stanowi minimum, a pracodawcy mogą rozszerzyć go o inne kategorie naruszeń, które uznają za istotne z punktu widzenia prowadzonej działalności.

Korzyści z wdrożenia mechanizmów ochrony sygnalistów

Wprowadzenie skutecznych rozwiązań umożliwiających zgłaszanie nieprawidłowości przez pracowników niesie ze sobą szereg korzyści dla organizacji:

Szybsze wykrywanie oszustw i nadużyć – sygnaliści są kluczowym źródłem informacji o nieprawidłowościach, które w przeciwnym razie mogłyby pozostać niezauważone przez dłuższy czas.
Ograniczenie strat finansowych – badania pokazują, że firmy, które wdrożyły kanały zgłoszeniowe dla sygnalistów, ponoszą przeciętnie o 50% niższe straty z tytułu nadużyć.
Ochrona reputacji i wiarygodności – szybkie reagowanie na zgłoszenia pozwala zminimalizować negatywne skutki wizerunkowe i zapobiec dalszemu rozwojowi patologii.
Budowanie kultury uczciwości i przejrzystości – wdrożenie mechanizmów ochrony sygnalistów wysyła jasny sygnał, że organizacja traktuje poważnie kwestie etyczne i compliance.
Zachowanie zgodności z przepisami prawa – brak dostosowania się do wymogów ustawy o ochronie sygnalistów grozi sankcjami administracyjnymi i karnymi.

Kluczowe elementy wdrożenia mechanizmów ochrony sygnalistów

Aby skutecznie chronić sygnalistów, organizacje powinny wdrożyć następujące kluczowe elementy:

Kanały zgłoszeniowe – udostępnienie pracownikom zaufanych i bezpiecznych kanałów do składania zgłoszeń, zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie.
Procedura rozpatrywania zgłoszeń – określenie jasnych i przejrzystych zasad przyjmowania, weryfikacji i rozpatrywania sygnałów o nieprawidłowościach.
Mechanizmy ochrony sygnalistów – wprowadzenie skutecznych zabezpieczeń przed działaniami odwetowymi, takimi jak zwolnienie, obniżka wynagrodzenia czy przeniesienie na gorsze stanowisko.
Szkolenia i podnoszenie świadomości – edukacja pracowników na temat procedur zgłaszania naruszeń oraz ich praw i obowiązków jako sygnalistów.
Monitorowanie i doskonalenie – stały nadzór nad działaniem mechanizmów ochrony sygnalistów oraz wprowadzanie usprawnień w oparciu o zebrane doświadczenia.

Kompleksowe wdrożenie tych elementów pozwoli organizacji nie tylko spełnić wymogi prawne, ale także skutecznie wykorzystać potencjał sygnalistów w wykrywaniu i eliminowaniu nadużyć.

Case study: Wykrycie oszustwa rachunkowego w firmie produkcyjnej

Jednym z przykładów skutecznego wykorzystania mechanizmów ochrony sygnalistów jest przypadek dużej firmy produkcyjnej z branży motoryzacyjnej. Pracownik działu księgowości, nazwijmy go Janem, zaczął zauważać niepokojące nieprawidłowości w rozliczeniach kosztów produkcji.

Jan zaobserwował, że do ewidencji księgowej są celowo wprowadzane zawyżone koszty materiałów i komponentów, co pozwalało na ukrycie defraudacji środków przez członków kierownictwa. Obawiając się konsekwencji dla siebie, Jan początkowo milczał, ale ostatecznie zdecydował się zgłosić swoje podejrzenia za pośrednictwem wewnętrznego kanału dla sygnalistów.

Zgłoszenie Janu zostało potraktowane poważnie – powołano zespół dochodzeniowy, który przeprowadził szczegółową analizę dokumentacji oraz przesłuchania kluczowych świadków. Śledztwo potwierdziło skalę nadużyć – okazało się, że przez kilka lat członkowie zarządu defraudowali miliony złotych, zawyżając koszty.

Dzięki szybkiemu i skutecznemu działaniu, udało się odzyskać większość środków oraz pociągnąć do odpowiedzialności osoby zamieszane w oszustwo. Firma uniknęła poważnych strat finansowych i uchroniła swoją reputację przed poważnym uszczerbkiem. Jan, będąc objęty ochroną jako sygnalista, nie poniósł żadnych negatywnych konsekwencji.

Przykład ten pokazuje, jak istotną rolę mogą odegrać sygnaliści w wykrywaniu i zwalczaniu oszustw. Wdrożenie kompleksowych mechanizmów ochrony takich osób jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa finansowego i reputacji organizacji.

Podsumowanie

Oszustwa finansowe stanowią poważne zagrożenie dla firm, ale sygnaliści mogą odegrać kluczową rolę w ich ujawnianiu i eliminowaniu. Nowe regulacje prawne, takie jak ustawa o ochronie sygnalistów, nakładają na organizacje obowiązek stworzenia skutecznych mechanizmów zgłaszania nieprawidłowości i ochrony osób, które decydują się je ujawnić.

Wdrożenie takich rozwiązań niesie ze sobą szereg korzyści – od szybszego wykrywania oszustw po budowanie kultury uczciwości i przejrzystości w organizacji. Kluczowe elementy to kanały zgłoszeniowe, procedury rozpatrywania zgłoszeń, mechanizmy ochrony sygnalistów oraz szkolenia i podnoszenie świadomości.

Przykład firmy produkcyjnej pokazuje, jak ważną rolę mogą odegrać sygnaliści w wykrywaniu i zwalczaniu nadużyć. Dzięki ich odwadze i determinacji, udało się uchronić firmę przed poważnymi stratami finansowymi i ochronić jej reputację.

Podsumowując, inwestycja w kompleksowe mechanizmy ochrony sygnalistów to kluczowy element skutecznej walki z fraudem rachunkowym i zapewnienia długoterminowego bezpieczeństwa finansowego oraz wiarygodności organizacji. Zachęcamy do zapoznania się z ofertą Stop Oszustom, która obejmuje kompleksowe usługi w tym zakresie.