Bezprawne zajęcie środków przez komornika – studium przypadku
W latach 2010-2011 przed Sądem Rejonowym w Trzebnicy toczyło się postępowanie, w którym powódka domagała się od dwojga pozwanych – kobiety i mężczyzny – solidarnego zasądzenia kwoty 60 tysięcy złotych. Sprawę przeciwko pozwanemu mężczyźnie wyłączono do odrębnego rozpoznania, a następnie wyrokiem z dnia 26 września 2013 roku oddalono powództwo przeciwko niemu. Natomiast w pierwotnym postępowaniu wyrokiem z dnia 17 marca 2011 roku sąd zasądził żądaną kwotę wraz z ustawowymi odsetkami od pozwanej kobiety. Jednocześnie w wyroku zastrzegł, że zobowiązanie jest solidarne ze zobowiązaniem pozwanego mężczyzny wobec powódki do zapłaty takiej samej kwoty.
Zgodnie z informacjami Prokuratury Krajowej, 30 stycznia 2012 roku powódka złożyła do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko mężczyźnie w oparciu o tytuł wykonawczy, którym był wyrok Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 17 marca 2011 roku. Jednak wyrok ten nigdy nie został zaopatrzony w klauzulę wykonalności przeciwko mężczyźnie. Pomimo tego, zajęto rachunek bankowy mężczyzny, a w dniu 23 kwietnia 2012 roku bank przekazał komornikowi kwotę blisko 50 tysięcy złotych.
Mężczyzna wezwał komornika do zwrotu pobranej kwoty, podnosząc, że została ona wyegzekwowana bezprawnie, albowiem tytuł wykonawczy nie dotyczył jego osoby. Z tym nie zgodził się komornik, wskazując, że zgodnie z tytułem wykonawczym mężczyzna był dłużnikiem solidarnie z drugą pozwaną. Sąd Rejonowy w Trzebnicy wszczął postępowanie nadzorcze nad działalnością komornika i po zbadaniu akt egzekucyjnych w listopadzie 2013 roku poinformował go, że tytuł egzekucyjny nie został wydany przeciwko mężczyźnie, którego pieniądze zajął w toku egzekucji. Ponadto sąd zobowiązał komornika do umorzenia postępowania egzekucyjnego.
Postanowieniem z 10 października 2014 roku komornik stwierdził umorzenie postępowania egzekucyjnego z mocy prawa. 9 grudnia 2014 roku mężczyzna wezwał komornika do zapłaty blisko 84 360 złotych, na którą to kwotę składały się niezgodne z prawem działania w sprawie egzekucyjnej oraz kwoty poniesionej szkody i zadośćuczynienia za krzywdę.
Pozwem z dnia 18 lutego 2015 roku mężczyzna wystąpił do Sądu Okręgowego we Wrocławiu o zasądzenie solidarnie od komornika, Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezesa Sądu oraz PZU SA kwoty 84 360 zł, obejmujących kwotę zajętych przez komornika pieniędzy, odszkodowania oraz zadośćuczynienia. 22 lutego 2017 roku Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił powództwo. Sąd wskazał, że mężczyzna nie był dłużnikiem i nie ciążył na nim obowiązek zapłaty kwoty 60 tysięcy złotych. W ocenie sądu okoliczność ta nie przesądzała jednak o zasadności powództwa o zwrot pobranych z jego konta środków oraz o odszkodowanie i zadośćuczynienie. Uznał, że postępowanie komornika było prawidłowe, a mężczyzna nie składał skarg na czynności komornika i nie wytoczył powództwa przeciwegzekucyjnego. Zdaniem sądu, bierna postawa mężczyzny stanowiła okoliczność wyłączającą odpowiedzialność komornika za szkodę.
Apelacja od powyższego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w dniu 13 października 2017 roku. Pomimo tego, że sąd podzielił podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego oraz uznał za sprzeczne z prawem zajęcie kwoty dokonane przez komornika, to jednocześnie stwierdził, że mężczyzna nie wykorzystał w sposób dostateczny przysługujących mu w toku postępowania egzekucyjnego środków prawnych oraz nie wykazał w sposób właściwy szkody. Postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2018 roku Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej złożonej przez powoda.
Skarga nadzwyczajna Prokuratora Generalnego
Rozstrzygający sprawę Sąd Najwyższy zasadniczo podzielił argumentację zawartą w skardze Prokuratora Generalnego. Wskazał, że zasadny jest podniesiony w skardze zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego, polegający na niezastosowaniu właściwych przepisów, pomimo ustalenia przez sąd, że komornik przeprowadzając egzekucję przeciwko powodowi niebędącemu dłużnikiem, działał niezgodnie z prawem. W tej sytuacji sąd powinien bowiem uznać, że wyczerpano przesłanki warunkujące odpowiedzialność za szkodę, gdyż komornik jest zobowiązany do naprawienia szkody za normalne następstwa swych działań solidarnie ze Skarbem Państwa.
Sąd Najwyższy uznał również za zasadny zarzut rażącego naruszenia prawa procesowego. Wskazał, że stanowisko sądu apelacyjnego, w myśl którego apelacja powoda podlegała oddaleniu z powodu braku właściwego wykazania szkody, stanowi o braku logicznego powiązania rozstrzygnięcia ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Podkreślił, że w wyniku czynności komornika sądowego podjętej w toku prowadzonego bezprawnie postępowania egzekucyjnego została ściągnięta kwota blisko 50 tysięcy złotych, która stanowi konkretną stratę w majątku powoda, co zostało potwierdzone zaświadczeniem komornika o wysokości wyegzekwowanej kwoty.
Sąd Najwyższy podzielił również stanowisko Prokuratora Generalnego, że zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu zawiera oczywistą sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sąd apelacyjny przyjął bowiem, że zgromadzone w sprawie dowody nie wykazały istnienia szkody powoda ani związku przyczynowego między szkodą a działaniami pozwanych, co spowodowało oddalenie apelacji. Jednakże wskazane powyżej zaświadczenie komornika o pobraniu pieniędzy z konta powoda niebędącego dłużnikiem stanowi oczywistą szkodę zmniejszającą jego stan majątkowy. Co więcej, szkoda ta pozostaje ewidentnie w związku przyczynowym z niezgodnym z prawem działali komornika.
Sąd Najwyższy uznał również za zasadny zarzut naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych zasad oraz praw człowieka i obywatela, w tym przede wszystkim wynikającej z zasady demokratycznego państwa prawnego zasady sprawiedliwości proceduralnej, poprzez nierzetelną ocenę zgromadzonych dowodów.
Uwzględniając wszystkie zarzuty, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok sądu apelacyjnego i zmienił wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 22 lutego 2017 roku w ten sposób, że zasądził od pozwanych kwotę odpowiadającą wysokości bezprawnie pobranych od powoda środków wraz ze stosownymi odsetkami ustawowymi.
Wnioski i rekomendacje
Przedstawiony przypadek pokazuje, jak ważne jest, aby komornik działał zgodnie z prawem i w ramach posiadanych uprawnień. Bezprawne zajęcie środków od osoby niebędącej dłużnikiem jest rażącym naruszeniem prawa, za które komornik powinien ponieść odpowiedzialność.
Sytuacja ta uświadamia również, że osoby, wobec których prowadzona jest egzekucja, powinny aktywnie bronić swoich praw. Bierna postawa, mimo naruszenia prawa, może przesądzić o oddaleniu powództwa o odszkodowanie. Dlatego ważne jest, aby dłużnicy korzystali z przysługujących im środków prawnych, takich jak skargi na czynności komornika czy powództwa przeciwegzekucyjne.
Z drugiej strony, wyrok Sądu Najwyższego potwierdza, że sądy powinny rzetelnie oceniać zgromadzony materiał dowodowy i właściwie stosować przepisy prawa. Niezastosowanie przez sądy apelacyjny i okręgowy właściwych regulacji dotyczących odpowiedzialności komornika za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności stanowiło rażące naruszenie prawa.
Przedstawiony przypadek pokazuje, jak ważne jest, aby system prawny i organy ścigania skutecznie reagowały na przypadki nadużyć i nieprawidłowości popełnianych przez komorników. Tylko w ten sposób można zapewnić poszanowanie praw obywateli i budować zaufanie do wymiaru sprawiedliwości.
Jeśli potrzebujesz pomocy w przypadku nadużyć ze strony komorników lub innych oszustw, skontaktuj się z nami. Nasi eksperci z przyjemnością doradzą Ci, jak najlepiej chronić swoje prawa.
