Obawy Związane z Oszustwami na Szeroką Skalę
Oszustwa podatkowe, a zwłaszcza te wykorzystujące fikcyjne faktury, stanowią poważne zagrożenie dla dochodów budżetu państwa w Polsce. Raport Najwyższej Izby Kontroli (NIK) ujawnia, że w latach 2013-2015 na szeroką skalę występowało zjawisko wprowadzania do obiegu gospodarczego faktur dokumentujących czynności fikcyjne. Doprowadziło to do znacznego pogorszenia skuteczności organów podatkowych w poborze podatków, a luka w podatku od towarów i usług (VAT) utrzymywała się na poziomie wyższym niż średnia wielkość tego zjawiska w krajach Unii Europejskiej.
Według raportów Komisji Europejskiej, w latach 2010-2013 luka ta wzrosła z 18% do 27% możliwych do osiągnięcia dochodów z VAT. W kolejnych latach nie udało się istotnie ograniczyć tego problemu, co świadczy o niewystarczającej efektywności polskiego systemu podatkowego i potrzebie wprowadzenia nowych rozwiązań mających na celu ograniczenie oszustw podatkowych.
Dotychczasowe działania oraz regulacje prawne, w tym mechanizm odwrotnego obciążenia oraz instytucja odpowiedzialności solidarnej nabywcy, okazały się niewystarczające dla poprawy skuteczności zwalczania oszustw popełnianych z wykorzystaniem fikcyjnych faktur. Badane urzędy kontroli skarbowej, zgodnie z zaleceniami Ministra Finansów, koncentrowały swoje działania na zwalczaniu nieprawidłowości w VAT, typując z niezwykle dużą trafnością, często nawet 90%, podmioty o wysokim ryzyku wystąpienia nieprawidłowości. Jednak kontrole kończyły się ustaleniami nieprawidłowości, a organy kontroli skarbowej nie były w stanie wyegzekwować wymierzonych w wyniku działań kontrolnych podatków.
Niewystarczająca Skuteczność Działań Organów Kontroli
Analiza działań Ministra Finansów oraz organów kontroli skarbowej w zwalczaniu oszustw podatkowych przeprowadzona przez NIK wykazała, że zastosowane rozwiązania systemowe okazały się niewystarczające, a kontrole, choć rzetelne, były przeważnie nieskuteczne.
Przyczyny tego stanu rzeczy są wieloaspektowe. Przede wszystkim, organy kontroli skarbowej miały trudności z ustaleniem faktycznych organizatorów oszustw podatkowych, skupiając się głównie na firmach-słupach, które posłużyły do wystawienia fikcyjnych faktur. Jednocześnie średni czas wszczęcia postępowania kontrolnego od momentu pozyskania informacji o podejrzeniach wynosił 57% w przypadku kontroli doraźnych i 189 dni w przypadku kontroli planowych, co zdaniem NIK jest niezwykle istotne i wymaga skrócenia.
Ponadto, wykryte kwoty fikcyjnych faktur rosły w zawrotnym tempie, z 197 mld zł w 2013 r. do 819 mld zł w I półroczu 2015 r. Organy kontroli skarbowej wymierzyły w tym okresie odpowiednio 23 mld zł, 52 mld zł i 49 mld zł należnych podatków. Jednak wpłaty do budżetu państwa z tego tytułu wyniosły zaledwie 1623 mln zł, czyli tylko 13% kwot należnych. Skutkowało to gwałtownym wzrostem zaległości w VAT z 51 mld zł na koniec 2013 r. do 141 mld zł na koniec czerwca 2015 r.
W ocenie NIK, możliwości odzyskania tych kwot są niewielkie, ponieważ część podmiotów, których dotyczyły postępowania, zakładana była na krótki okres w celu wystawiania fikcyjnych faktur, a nie prowadzenia działalności gospodarczej. Były to podmioty podejmujące szereg oszukańczych zabiegów, niewyposażone w majątek rzeczowy, z którymi kontakt był niemożliwy już na etapie postępowania kontrolnego.
Potrzeba Kompleksowych i Skutecznych Rozwiązań
Wobec powyższego, Najwyższa Izba Kontroli podkreśla, że dotychczasowe działania oraz regulacje prawne okazały się niewystarczające i nie pozwalają na skuteczne zabezpieczenie interesów Skarbu Państwa przed oszustwami z wykorzystaniem fikcyjnych faktur. Zdaniem NIK, konieczne jest pilne wprowadzenie skojarzonych działań wykorzystujących jednocześnie siłę różnych narzędzi dobranych przez Ministra Finansów do specyfiki polskiego rynku.
Wśród rozwiązań, które mogą poprawić skuteczność zwalczania oszustw podatkowych, NIK wymienia między innymi:
- Obowiązek wystawiania faktur VAT za pośrednictwem serwera Ministerstwa Finansów
- Centralne rejestrowanie faktur w publicznym rejestrze
- Publiczny rejestr rachunków bankowych podatników
- Ograniczenie możliwości rozliczeń kwartalnych w VAT
- Powszechna standaryzacja ewidencji danych dotyczących dokumentów, księgowań i płatności
- Fakultatywny split payment (dzielona płatność) lub rozszerzenie zakresu odpowiedzialności solidarnej
- Ograniczenie płatności gotówkowych
Ponadto, NIK sugeruje rozważenie wyodrębnienia pionu lub służby wyspecjalizowanej do zwalczania oszustw podatkowych na wielką skalę, wyposażonej w odpowiednie procedury kontroli i uprawnienia adekwatne do wagi przestępstw popełnianych przez zorganizowane grupy.
Podsumowanie i Wezwanie do Działania
Reasumując, skuteczne zwalczanie oszustw podatkowych na szeroką skalę, w szczególności tych wykorzystujących fikcyjne faktury, stanowi ogromne wyzwanie dla polskiego systemu podatkowego. Dotychczasowe wysiłki, choć cenne, okazały się niewystarczające, co znajduje odzwierciedlenie w utrzymującej się wysokiej luce w VAT.
W ocenie NIK, konieczne jest niezwłoczne wdrożenie kompleksowego pakietu rozwiązań, który połączy siłę różnych narzędzi i mechanizmów, dostosowanych do specyfiki polskiego rynku. Tylko takie całościowe podejście może przynieść realną poprawę skuteczności w zwalczaniu przestępstw podatkowych i ochronie dochodów budżetu państwa.
Zapraszamy Państwa do odwiedzenia strony https://stop-oszustom.pl/, gdzie znajdą Państwo więcej informacji na temat walki z oszustwami podatkowymi i sposobów ochrony przed nimi.
