Sztuka Wykrywania Fałszerzy Metody Ochrony Przed Nieuczciwymi

Oszustwa na Rynku Sztuki – Przypadek Genui

Świat sztuki nieustannie zmaga się z problemem falsyfikatów i oszustw. Coraz więcej przypadków podrobionych i fałszywych dzieł trafia na rynek, wprowadzając w błąd kolekcjonerów, instytucje muzealne oraz inwestorów. Jeden z głośnych przykładów takich naruszeń miał miejsce w 2017 roku w Genui, gdzie na wystawie poświęconej Amedeo Modiglianemu aż 20 z 30 prezentowanych obrazów okazało się fałszerstwami.

Genua: Fałszywy Modigliani na wystawie

Wystawa w Pałacu Dożów w Genui, poświęcona twórczości Amedeo Modiglianiego, przyciągnęła w ciągu kilku miesięcy około 100 000 zwiedzających. Niestety, okazało się, że większość prezentowanych na niej obrazów, aż 20 na 30 eksponatów, to falsyfikaty wykonane w latach 80. XX wieku. Sprawa wyszła na jaw dopiero po zakończeniu wystawy, gdy specjaliści przeprowadzili dokładne badania historyczno-stylistyczne oraz analizy pigmentów. Potwierdziły one, że większość dzieł jest fałszerstwami.

W reakcji na tę sytuację, wystawę zamknięto na 3 dni przed planowanym terminem zakończenia. Badania zostały przeprowadzone przez wyspecjalizowany oddział karabinierów włoskich, zajmujący się ochroną dziedzictwa artystycznego (Commando Carabinieri Tutela Patrimonio Artistico). Eksperci dokonali szczegółowych analiz, które jednoznacznie wykazały, że większość obrazów to falsyfikaty.

Niestety, przypadek genueński nie jest odosobniony. Fałszerstwa dzieł sztuki to poważny problem, z którym boryka się cały rynek sztuki na całym świecie. Podobne sytuacje mają miejsce także w muzeach, gdzie niejednokrotnie okazuje się, że część kolekcji to dobrej jakości podróbki.

Fałszerstwa na Skalę Masową

Genua to tylko jeden z wielu przykładów masowej produkcji falsyfikatów dzieł sztuki. Innym znanym ośrodkiem, gdzie fałszerstwa występują na niespotykaną skalę, jest chińska wioska Dafen.

Dafen to obecnie światowy lider w produkcji obrazów olejnych. Szacuje się, że produkty z tej miejscowości stanowią ponad 50% światowego rynku podróbek dzieł sztuki. W Dafen działa ponad 8000 artystów w około 1200 galeriach, którzy wytwarzają około 5 milionów obrazów rocznie.

Fałszerze doskonale wpisują się w aktualne trendy rynkowe. Współcześnie dzieła sztuki stanowią nie tylko nośnik wartości estetycznych i historycznych, ale również przedmiot inwestycji długoterminowych, traktowanych jako relatywnie bezpieczna lokata kapitału. Wartość inwestycji w sztukę sukcesywnie rośnie od 2004 roku, co przyczynia się do wzrostu popytu na oryginalne obiekty. Niestety, taka sytuacja zachęca fałszerzy do coraz śmielszych działań.

Rosnąca Skala Problemu Fałszerstw

Fałszerstwa dotyczą dzieł sztuki i obiektów archeologicznych pochodzących z różnych okresów historycznych, w tym również sztuki współczesnej. Coraz częściej fałszerze wpisują się w aktualne trendy rynkowe, podrabiając popularne dziś dzieła impresjonistyczne, postimpresjonistyczne oraz prace artystów z okresu powojennego i współczesnego.

Problem fałszerstw dotyczy nie tylko prywatnych kolekcji, ale także placówek muzealnych. Niedawno okazało się, że większość, bo aż 96 z 2000 artefaktów z okresu prekolumbijskiego w Muzeum w San Francisco, to falsyfikaty lub obiekty, których pochodzenia nie można potwierdzić. Muzeum wyjaśniło, że znaczna część stałej wystawy z tego okresu nie została wcześniej zweryfikowana, ponieważ kolekcja powstała dzięki darowiznom osób prywatnych.

Fałszerstwa oraz brak możliwości jednoznacznej weryfikacji autentyczności dzieł sztuki to poważny problem, z którym musi się zmierzyć cały rynek sztuki. Niska przejrzystość rynku, ograniczony dostęp do informacji i dokumentacji dzieł, a także rosnący popyt na inwestycje w sztukę, sprzyjają dalszemu rozwojowi tego procederu.

Walka z Fałszerstwami – Nowe Regulacje i Wyzwania

Aby skutecznie walczyć z fałszerstwami dzieł sztuki, konieczne są odpowiednie regulacje prawne oraz zaangażowanie różnych służb i instytucji. W Polsce kwestia fałszerstw jest uregulowana w kilku aktach prawnych, m.in. w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz w Kodeksie karnym.

Podrabianie lub przerabianie zabytku jest penalizowane w art. 109a ustawy o ochronie zabytków, natomiast zbycie falsyfikatu reguluje art. 109b tej ustawy. Ponadto, fałszerze mogą ponieść odpowiedzialność karną za oszustwo (art. 286 Kodeksu karnego), fałszerstwo dokumentu (art. 270 Kodeksu karnego) lub naruszenie praw autorskich (art. 115 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

Nowe regulacje mające na celu ograniczenie procederu prania brudnych pieniędzy oraz nielegalnego handlu dziełami sztuki mogą ułatwić wykrywanie przypadków wprowadzania do obiegu dzieł pozyskanych z nielegalnych źródeł. Od 9 grudnia 2017 roku podmioty gospodarcze wyspecjalizowane w obrocie zabytkami na terenie Polski mają obowiązek prowadzenia ksiąg ewidencyjnych, zawierających m.in. informacje o pochodzeniu i weryfikacji sprzedawanych obiektów.

Księgi ewidencyjne mogą okazać się cennym źródłem informacji dla organów ścigania, dostarczając danych na temat łańcucha powiązań między podmiotami uczestniczącymi w obrocie danym dziełem sztuki. Ponadto, oświadczenia zawarte w księgach, dotyczące pochodzenia obiektu i weryfikacji jego legalności, mogą mieć kluczowe znaczenie w procesie dowodowym.

Mimo zaostrzenia regulacji prawnych, wykrywanie fałszerstw nadal stanowi duże wyzwanie. Większość przypadków nie jest zgłaszana organom ścigania, poniewaki uczestnicy rynku sztuki często nie są zainteresowani ujawnianiem tego typu nieprawidłowości. Pokrzywdzeni nabywcy lub posiadacze falsyfikatów niechętnie zawiadamiają władze, obawiając się negatywnego rozgłosu lub chcąc uniknąć poniesienia strat.

Kluczową rolę w ujawnianiu fałszerstw odgrywają zatem działania własne organów ścigania. Prowadzone przez nie czynności rozpoznawcze, wykrywcze oraz dowodowe, takie jak przeszukania, oględziny czy przesłuchania, mogą prowadzić do odkrycia falsyfikatów. Współpraca służb konserwatorskich z Policją, na podstawie podpisanego w 2018 roku porozumienia, powinna dodatkowo wzmocnić efektywność tych działań.

Skuteczne Metody Badania Autentyczności Dzieł Sztuki

Aby skutecznie walczyć z fałszerstwami, konieczne jest przeprowadzanie kompleksowych badań identyfikacyjnych dzieł sztuki. Analiza warstwy historyczno-stylistycznej, sygnatury artysty oraz składu chemicznego materiałów użytych przez twórcę to kluczowe elementy procesu weryfikacji autentyczności.

Specjaliści podkreślają, że badania autentyczności dzieł sztuki nie są łatwe i wymagają zastosowania różnorodnych metod badawczych. Często konieczne jest skorzystanie z pomocy wyspecjalizowanych biegłych, posiadających odpowiednią wiedzę i doświadczenie.

Oprócz analizy cech formalnych i materiałowych, istotne znaczenie ma również dokumentacja dzieła sztuki. Prowadzenie ksiąg ewidencyjnych przez podmioty gospodarcze działające na rynku sztuki może dostarczyć cennych informacji na temat pochodzenia, wcześniejszych właścicieli oraz ekspertyz danego obiektu.

Rzetelna i kompleksowa weryfikacja autentyczności to niezbędny etap poprzedzający wycenę i dalszy obrót dziełem sztuki. Tylko takie podejście może zwiększyć pewność rynku i ograniczyć skalę fałszerstw.

Praktyczne Porady, Jak Uniknąć Zostania Ofiarą Oszustwa

Aby uchronić się przed nabyciem fałszywego dzieła sztuki, warto wziąć pod uwagę kilka praktycznych wskazówek:

Weryfikuj pochodzenie i historię obiektu: Przed dokonaniem zakupu, staraj się ustalić jak najdokładniejszą historię danego dzieła – kto był jego poprzednimi właścicielami, czy posiada ono odpowiednie dokumenty potwierdzające autentyczność.
Korzystaj z usług renomowanych ekspertów: Przed dokonaniem transakcji, skonsultuj się z zaufanymi specjalistami, którzy przeprowadzą kompleksowe badania i wydadzą rzetelną ekspertyzę na temat autentyczności obiektu.
Sprawdzaj księgi ewidencyjne sprzedawców: Upewnij się, czy podmiot oferujący dzieło sztuki prowadzi wymaganą prawem księgę ewidencyjną, zawierającą informacje o pochodzeniu i weryfikacji oferowanego obiektu.
Zachowaj czujność przy okazyjnych ofertach: Bądź szczególnie ostrożny, gdy natrafiasz na niezwykle korzystne cenowo oferty rzadkich lub cennych dzieł sztuki. Takie okazje mogą być sygnałem potencjalnego oszustwa.
Upewnij się co do autentyczności przed zakupem: Nigdy nie dokonuj zakupu bez uprzedniego potwierdzenia autentyczności dzieła przez renomowanych ekspertów. Lepiej zrezygnować z transakcji niż narazić się na straty.

Uważność, rzetelna weryfikacja informacji i korzystanie z usług uznanych specjalistów to klucz do uniknięcia stania się ofiarą fałszerzy na rynku sztuki. Tylko takie działania mogą zapewnić bezpieczeństwo inwestycji i chronić kolekcjonerów przed nabyciem podróbek.