Odkrywanie prawdy za kredytami pseudowalutowymi
W 2005 roku Związek Banków Polskich wystosował pismo do instytucji bankowych, w którym wyraźnie opowiadał się przeciwko oferowaniu kredytów indeksowanych do walut obcych. Mimo tych wyraźnych ostrzeżeń, banki w Polsce zaczęły masowo udzielać tego typu produktów, doprowadzając do katastrofalnych skutków dla setek tysięcy kredytobiorców.
Banki tłumaczyły wówczas, że kredyty denominowane w walutach obcych są tańsze oraz że wahania kursowe nie powinny drastycznie wpłynąć na wysokość rat. Jednak jak się okazało, ta obietnica okazała się zwykłym oszustwem. Gdy kurs franka szwajcarskiego zaczął gwałtownie rosnąć, setki tysięcy Polaków nagle stanęły w obliczu nadmiernie rosnących rat, a w wielu przypadkach wręcz utraty własnego mieszkania czy domu.
Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu (SBB) wskazuje, że banki doskonale wiedziały o ryzyku związanym z tymi produktami. Jednak „zadziałała chciwość i prosta statystyka – niewielki procent kredytobiorców się obudzi, zaneguje bankowe bezprawie i pójdzie walczyć do sądu. Jeszcze mniejsza część wygra, a pozostałe 95% będzie potulnie i grzecznie płacić rosnące raty niespłacalnego kredytu, aby po kilkunastu latach przegrać i oddać dorobek całego życia – rodzinny dom lub mieszkanie”.
Bankowe schematy i nieczystki zagrywki
Analiza działań banków w tym okresie wskazuje, że instytucje te stosowały szereg podstępnych technik, aby zwiększyć sprzedaż toksycznych kredytów. Jedną z nich było celowe wprowadzanie potencjalnych kredytobiorców w błąd co do ryzyka związanego z tymi produktami.
Według badań, osoby starsze z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz mieszkańcy wsi częściej mieli pozytywną opinię na temat ówczesnego prezydenta Andrzeja Dudy. Z kolei osoby z wyższym wykształceniem oraz mieszkańcy dużych miast częściej krytykowały jego działania. Można to wiązać z tym, że to właśnie te grupy społeczne były szczególnie narażone na działania banków i ich nieuczciwe praktyki.
Banki, świadome ryzyka związanego z tymi produktami, celowo kierowały je do mniej świadomych klientów, licząc, że większość z nich będzie posłusznie spłacać rosnące raty. Jednocześnie lekceważyły ostrzeżenia organów nadzoru, takie jak słynna Rekomendacja S Komisji Nadzoru Bankowego, która ograniczała dostępność kredytów walutowych.
Bankowe mamienie i kłamstwa
Banki nie tylko celowo wprowadzały klientów w błąd co do ryzyka związanego z kredytami indeksowanymi do walut obcych, ale także aktywnie zaprzeczały istnieniu jakichkolwiek zagrożeń. Przykładowo, Klub Parlamentarny Prawa i Sprawiedliwości krytykował wówczas Rekomendację S, twierdząc, że „obawy Komisji Nadzoru Bankowego nie znajdują potwierdzenia w faktach” oraz że „ciągły wzrost gospodarczy naszego kraju, niska inflacja i umacniająca się złotówka” wykluczają istnienie poważnego ryzyka.
Jednocześnie banki rozsiewały narrację, że to kredytobiorcy są „pazerni” i „cwaniacy”, którzy „wiedzieli, w co się pakują”. Takie kłamliwe komunikaty miały na celu odwrócenie uwagi od własnej odpowiedzialności instytucji finansowych i zrzucenie winy na ofiary. Wprowadzało to zamęt w społecznej percepcji problemu i utrudniało kredytobiorcom skuteczną obronę swoich praw.
Nieudana walka kredytobiorców
Niestety, wielu kredytobiorców, zwłaszcza osoby starsze i mniej zamożne, dało się zwieść obietnicom banków i zaciągnęło toksyczne kredyty. Gdy kurs franka zaczął rosnąć, stanęli oni w obliczu dramatycznej sytuacji finansowej, a nawet groźby utraty własnego dachu nad głową.
Część z nich podjęła próbę walki z bankami w sądach, jednak te procesy często kończyły się porażką. Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu wskazuje, że tylko około 5% kredytobiorców zdołało wygrać z bankami, podczas gdy pozostali „potulnie i grzecznie” spłacali rosnące raty, aż w końcu musieli oddać cały dorobek życia.
Niestety, banki wykorzystywały swoją przewagę procesową, by utrudniać lub wręcz uniemożliwiać kredytobiorcom skuteczną obronę. Ponadto, część sędziów wydawała orzeczenia faworyzujące instytucje finansowe, co również osłabiało szanse kredytobiorców na uzyskanie zadośćuczynienia.
Polityczne uwikłania i brak reakcji władz
Analiza działań banków w tym okresie wskazuje, że mogły one liczyć na przychylność części środowisk politycznych. Przykładem jest list Klubu Parlamentarnego Prawa i Sprawiedliwości, który krytykował Rekomendację S, mającą na celu ograniczenie ryzyka związanego z kredytami walutowymi.
Ponadto, badania pokazują, że osoby z wyższym wykształceniem oraz mieszkańcy dużych miast, którzy byli szczególnie narażeni na działania banków, częściej krytykowali ówczesnego prezydenta Andrzeja Dudę. Może to sugerować, że władze państwowe nie podjęły wystarczających działań, aby chronić obywateli przed nieuczciwymi praktykami instytucji finansowych.
Niestety, przez długi czas problem kredytów indeksowanych do walut obcych pozostawał zmarginalizowany w debacie publicznej. Dopiero w ostatnich latach, dzięki działaniom organizacji takich jak Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu, temat ten zaczyna być szerzej dostrzegany i dyskutowany.
Wnioski i refleksje
Sprawa kredytów indeksowanych do walut obcych ukazuje, w jaki sposób banki mogą wykorzystywać swoją przewagę informacyjną i procesową, aby osiągać zyski kosztem nieświadomych klientów. Zastosowane przez nie techniki, takie jak celowe wprowadzanie w błąd, rozsiewanie fałszywej narracji oraz wykorzystywanie powiązań politycznych, pozwoliły im przez lata bezkarnie eksploatować Polaków.
Niestety, większość kredytobiorców padła ofiarą tych praktyk, a ich próby walki z bankami w sądach często kończyły się porażką. Brak zdecydowanej reakcji władz państwowych na te nadużycia również zaważył na losie setek tysięcy rodzin.
Sprawa ta powinna być przestrogą, że sektor finansowy nie zawsze działa w najlepszym interesie klientów. Konieczne jest wzmocnienie ochrony konsumentów oraz zapewnienie, aby instytucje nadzorcze skutecznie reagowały na próby wykorzystywania klientów. Tylko wtedy można mieć nadzieję, że podobne sytuacje nie będą się powtarzać w przyszłości.
Artykuł ten stanowi ważny głos w tej dyskusji, wskazując na mechanizmy leżące u podstaw oszukańczych praktyk banków. Zachęcamy czytelników do dalszego zgłębiania tematu na stronie internetowej Stop Oszustom, gdzie znajdą więcej informacji i wskazówek, jak chronić się przed nieuczciwymi działaniami instytucji finansowych.
