W ostatnich latach problem nielegalnego obrotu lekami i wyrobami medycznymi jest coraz bardziej alarmujący. Raportowane przypadki fałszerstw, kradzieży i nielegalne wprowadzanie na rynek substandardowych produktów zagrażają bezpieczeństwu pacjentów. Jednym z najbardziej niepokojących trendów jest rozpowszechnianie się nielegalnych promocji preparatów medycznych, które mogą stwarzać poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego.
Skala problemu nielegalnych farmaceutyków
Według danych przedstawionych na konferencji „Substandardowe leki, wyroby medyczne i suplementy diety – identyfikacja i minimalizacja zagrożeń dla zdrowia publicznego”, zorganizowanej 9 grudnia 2021 roku przez Warszawski Uniwersytet Medyczny, problem nielegalnego obrotu lekami i wyrobami medycznymi jest ogromny. Podczas międzynarodowej akcji Pangea w 2021 roku skonfiskowano 9 milionów nielegalnych produktów o wartości około 23 milionów dolarów. Wśród nich dominowały leki psychotropowe, leki na poprawę potencji oraz środki znieczulające. Istotny problem stanowi również nielegalny handel wyrobami medycznymi, takimi jak maski ochronne, testy na COVID-19 czy narzędzia chirurgiczne.
Profesorowie Zbigniew Fijałek z Pracowni Farmacji Kryminalistycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Richard Wanko z Europejskiego Dyrektoriatu Jakości Leków w Strasburgu, zwrócili uwagę, że w Europie obserwuje się wyraźny wzrost przestępczości związanej z kradzieżami leków i wyrobów medycznych. W ubiegłym roku tego typu przestępstwa stanowiły aż 6% wszystkich kradzieży, podczas gdy w poprzednich latach było to około 2%.
Nielegalne promocje preparatów medycznych
Szczególnie niepokojącym zjawiskiem są nielegalne promocje preparatów medycznych, które mogą stwarzać poważne zagrożenie dla zdrowia pacjentów. Według danych przedstawionych na konferencji, nielegalne promocje leków i wyrobów medycznych są coraz bardziej rozpowszechnione. Przestępcy wykorzystują różne kanały, w tym internet, do oferowania niepewnych substancji, podając je za legalnie dopuszczone produkty.
Takie działania mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia pacjentów. Preparaty reklamowane jako „cudowne lekarstwa” mogą zawierać substancje niskiej jakości, niewłaściwe składniki lub w ogóle nie mieć określonego składu. Stosowanie takich produktów może prowadzić do poważnych działań niepożądanych, a nawet zagrażać życiu.
Strategie walki z nielegalnymi promocjami
Przeciwdziałanie nielegalnemu obrotowi farmaceutykami jest jednym z priorytetów organów ścigania i regulatorów rynku leków. Podczas konferencji przedstawiciele Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz polskiej Policji omówili skuteczne metody walki z fałszerzami i nielegalnymi handlarzami.
Kluczowe działania obejmują:
- Wzmocnioną kontrolę przesyłek – Międzynarodowa akcja Pangea pozwala namierzać i konfiskować nielegalne produkty przemycane przez granice.
- Likwidację nielegalnych stron internetowych – W ramach akcji Pangea zlikwidowano setki stron oferujących nielegalne farmaceutyki.
- Ścisłą współpracę międzynarodową – Organy ścigania z różnych krajów wymieniają się informacjami i prowadzą skoordynowane działania.
- Edukację społeczeństwa – Kampanie informacyjne uświadamiają konsumentom zagrożenia związane z nielegalnymi preparatami.
Ponadto, specjalistyczne serwisy internetowe prowadzą bieżący monitoring nielegalnego rynku farmaceutycznego i ostrzegają przed niebezpiecznymi produktami.
Suplementy diety – szara strefa regulacji
Jednym z obszarów, który budzi wiele kontrowersji, są suplementy diety. Według badań naukowców z Kanady, większość popularnych suplementów diety nie ma żadnego lub tylko minimalny wpływ na zmniejszenie ryzyka chorób układu krążenia, zawału serca czy udaru.
Profesor Włodzimierz Opoka z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który przedstawił ciekawą prezentację na konferencji, zwrócił uwagę na problemy z jakością i składem wielu preparatów dostępnych na rynku. Jego zdaniem suplementy powinny być dokładnie badane pod względem składu ilościowego i jakościowego oraz czystości mikrobiologicznej w niezależnych laboratoriach. Dopiero taki zweryfikowany produkt może skutecznie uzupełnić zdiagnozowany deficyt określonych składników.
Nadal jednak wiele suplementów diety znajduje się w „szarej strefie” – niezgodności deklarowanego składu z rzeczywistym, brak odpowiednich badań klinicznych czy nierzetelne informacje na opakowaniach to powszechne problemy w tej branży. Sytuacja ta stwarza pole do nadużyć i wprowadzania na rynek produktów niskiej jakości, a nawet niebezpiecznych dla zdrowia.
Podsumowanie
Nielegalny obrót lekami i wyrobami medycznymi jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego. Rozpowszechnianie się nielegalnych promocji preparatów medycznych, często zawierających substancje niskiej jakości lub niezgodne z deklaracjami, stanowi szczególnie niebezpieczną tendencję.
Organy ścigania oraz regulatorzy rynku farmaceutycznego podejmują skoordynowane działania, aby zwalczać ten problem. Kluczowe jest wzmocnienie kontroli przesyłek, likwidacja nielegalnych stron internetowych, ścisła współpraca międzynarodowa oraz edukacja społeczeństwa. Równie ważne jest zapewnienie rzetelności i przejrzystości w branży suplementów diety, gdzie wciąż istnieje wiele nieprawidłowości.
Tylko kompleksowe podejście, łączące działania prawne, kontrolne i informacyjne, może skutecznie ograniczyć zagrożenia związane z nielegalnymi promocjami preparatów medycznych. Specjalistyczne serwisy internetowe odgrywają istotną rolę w bieżącym monitorowaniu rynku i ostrzeganiu konsumentów przed niebezpiecznymi produktami.
