Uważaj na te 7 niebezpiecznych praktyk na rynku sztuki współczesnej
Wprowadzenie: Jak uniknąć bycia ofiarą oszustw na rynku sztuki
Cześć! Jestem pewien, że większość z was interesuje się sztuką współczesną i zastanawiacie się czasem, jak ustrzec się przed niebezpieczeństwami, które czają się na tym rynku. Cóż, mam dla was dobrą wiadomość – po przeczytaniu tego artykułu będziecie lepiej przygotowani, by strzec się przed najczęstszymi oszukańczymi praktykami w świecie sztuki.
Jako ktoś, kto od lat śledzę ten ekscytujący, ale i niepokojący rynek, mogę powiedzieć, że widziałem naprawdę sporo dziwnych i podejrzanych rzeczy. Od zawyżonych cen, przez fałszowanie dzieł, po celowe wprowadzanie w błąd co do pochodzenia prac. Niestety, ta branża przyciąga wielu nieuczciwców, którzy będą próbowali was wyzyskać. Ale nie martwcie się, jestem tu, by was przed nimi ostrzec!
1. Zawyżone ceny – nie dajcie się nabrać
Jedną z najbardziej powszechnych praktyk na rynku sztuki jest zawyżanie cen. Dilerzy i galerie często przesadzają z wyceną dzieł, wykorzystując fakt, że większość klientów nie ma zbyt dużej wiedzy na temat rynkowych realiów. A to oznacza, że łatwo dają się przekonać do zapłacenia astronomicznych sum za coś, co w rzeczywistości nie jest warte tak wiele.
Artur Żmijewski, znany polski kurator, trafnie zauważył, że „świat sztuki każdą niemal wystawą deklaruje niechęć do bezpośredniej polityki”. Zamiast tego, artyści i instytucje często skupiają się na estetycznej oprawie i budowaniu pozorów prestiżu, kosztem realnego, społecznego zaangażowania. A to prowadzi do tego, że ceny dzieł oderwane są od ich faktycznej wartości.
Dlatego zawsze starajcie się zweryfikować wycenę, porównując ją z innymi podobnymi pracami. Nie dajcie się oślepić błyszczącymi nazwiskami i galeriami – pamiętajcie, że na rynku sztuki pozory bardzo często mylą.
2. Fałszowanie dzieł – uważajcie na podróbki
Kolejnym poważnym zagrożeniem na rynku sztuki współczesnej jest fałszowanie dzieł. Niestety, wiele galerii i domów aukcyjnych nie stroni od handlu podrobionymi pracami, próbując je sprzedać jako oryginały. A ponieważ współczesna sztuka często opiera się na konceptualizmie, a nie tradycyjnej technice, łatwiej jest oszukiwać nabywców.
Raporty rządowe wskazują, że problem fałszerstw narasta, sięgając nawet miliardów dolarów rocznie na skalę globalną. Dlatego zawsze upewnijcie się, że kupujecie prace od zaufanych, sprawdzonych sprzedawców, a najlepiej od samych artystów. I nie dajcie się zwieść pięknym oprawom czy efektownym certyfikatom – to tylko przykrywka dla nieuczciwych praktyk.
3. Celowe wprowadzanie w błąd co do pochodzenia
Inną podstępną sztuczką na rynku sztuki jest celowe wprowadzanie klientów w błąd co do pochodzenia i historii dzieł. Niektórzy sprzedawcy specjalizują się w ukrywaniu lub fałszowaniu informacji na temat autentyczności i historii prac, byleby tylko sprzedać je po zawyżonej cenie.
Badania naukowe pokazują, że takie praktyki są niestety bardzo powszechne, a ofiarami padają często nawet doświadczeni kolekcjonerzy. Dlatego zawsze dokładnie sprawdzajcie historię każdego dzieła, upewniając się, że informacje podawane przez sprzedawcę się zgadzają. Nie ustawajcie w dociekaniach, dopóki nie będziecie mieć pewności, że nie padacie ofiarą manipulacji.
4. Niedostępność informacji – domagajcie się przejrzystości
Innym często występującym problemem jest utrudnianie dostępu do informacji na temat rynku sztuki. Wiele galerii, domów aukcyjnych i samych artystów nie jest zbyt chętnych, by dzielić się danymi na temat cen, sprzedaży czy nawet podstawowych faktów o swoich pracach. A to sprawia, że klienci mają bardzo ograniczoną wiedzę, którą mogliby się posłużyć w negocjacjach.
Jak trafnie wskazuje Artur Żmijewski, „stawką kuratora nie jest tą samą stawką o jaką gra artysta. Kurator stał się wędrownym producentem wystaw, który mówi o sprawach społecznych miękkim, pozorującym zaangażowanie językiem”. A to często prowadzi do sytuacji, w której prawdziwe interesy i motywy ukrywane są za fasadą pozornej otwartości.
Dlatego nigdy nie bójcie się nalegać na pełną przejrzystość – domagajcie się dostępu do wszystkich istotnych informacji, zanim podejmiecie jakąkolwiek decyzję. Pamiętajcie, że uczciwi sprzedawcy powinni chętnie dzielić się danymi, a nie ukrywać je.
5. Manipulowanie rynkiem – uważajcie na sztucznie napompowane ceny
Kolejnym niebezpiecznym procederem na rynku sztuki współczesnej jest celowe manipulowanie cenami. Niektórzy gracze, często w zmowie z galeriami, domami aukcyjnymi czy krytykami, sztucznie wzniecają popyt na określone prace, napędzając w ten sposób ceny do absurdalnych poziomów.
Taka praktyka jest szczególnie widoczna w przypadku młodych, obiecujących artystów. Ich prace są celowo „pompowane”, by stworzyć pozór wysokiej wartości, a następnie sprzedawane po zawyżonych cenach naiwnym kolekcjonerom. A kiedy bańka pęka, artysta często znika z rynku, zostawiając oszukanych nabywców z bezwartościowymi pracami.
Nasz serwis wielokrotnie ostrzegał przed takimi nieuczciwymi zagrywkami. Dlatego bądźcie czujni – nie dajcie się zwieść błyskawicznym wzrostom cen, a zamiast tego sprawdzajcie, czy artysta i jego twórczość cieszą się trwałym uznaniem krytyków i innych profesjonalistów.
6. Ukrywanie konfliktów interesów – żądajcie jawności
Niestety, na rynku sztuki współczesnej często mamy do czynienia z sytuacjami, w których kluczowe osoby, takie jak kuratorzy czy krytycy, mają powiązania z galeriami lub domami aukcyjnymi, a mimo to wydają opinie na ich temat. To ewidentny konflikt interesów, który jednak bywa celowo ukrywany przed klientami.
Jak trafnie opisał to Artur Żmijewski, „kurator zwykle nie rozmawia z artystą, na pewno z nim nie dyskutuje. Dyskusja zakłada spór i może się skończyć kłótnią, a nawet zerwaniem. A kurator na zerwanie z artystą nie może sobie pozwolić”. Innymi słowy, wzajemne zależności i uwarunkowania są skrzętnie ukrywane.
Dlatego zawsze dopytujcie o powiązania osób, które wydają opinie na temat danej pracy czy artysty. Nie dajcie się zwieść pięknym słowom – domagajcie się pełnej jawności i transparentności, by mieć pewność, że nikt was nie próbuje oszukać.
7. Spekulacje i finansyzacja – uważajcie na bańki
Ostatnim poważnym zagrożeniem na rynku sztuki współczesnej są spekulacje i finansyzacja tego sektora. Niestety, w pogoni za zyskami wielu graczy traktuje sztukę jak lokatę kapitału, a nie narzędzie ekspresji artystycznej. A to prowadzi do powstawania niebezpiecznych baniek spekulacyjnych, które prędzej czy później muszą pęknąć.
Jak celnie zauważył Artur Żmijewski, „sztuka rozgrywa dzisiaj stawki neoliberalnych elit, choćby nawet były to stawki czysto symboliczne – silna pozycja na rynku idei, utrzymanie statusu grupy, autoreprodukcja”. Innymi słowy, dla wielu graczy liczy się tylko zysk, a nie autentyczna wartość artystyczna.
Dlatego bądźcie ostrożni, gdy widzicie gwałtowne wzrosty cen na rynku sztuki. Zanim zainwestujecie, sprawdźcie, czy za tymi zmianami stoją rzeczywiste, trwałe względy, a nie tylko spekulacyjna gorączka.
Podsumowanie
Reasumując, rynek sztuki współczesnej jest pełen niebezpieczeństw, na które trzeba uważać. Od zawyżonych cen, przez fałszerstwa, po manipulacje i spekulacje – niestety, ta branża przyciąga wielu nieuczciwych graczy. Ale jeśli będziecie czujni, sprawdzać informacje i domagać się przejrzystości, znacznie ograniczycie ryzyko, że padniecie ofiarą oszustwa.
Pamiętajcie – sztuka to pasja, ale i poważny temat inwestycyjny. Dlatego nigdy nie bójcie się zadawać trudnych pytań i drążyć, dopóki nie będziecie mieć pełnej pewności co do autentyczności i wartości dzieł, którymi się interesujecie. Tylko tak unikniecie bycia ofiarą niebezpiecznych praktyk na rynku sztuki współczesnej.
