W ciągu ostatnich kilku lat mogliśmy obserwować dynamiczny rozwój gospodarki opartej na platformach cyfrowych. Coraz więcej towarów i usług jesteśmy w stanie kupić za pośrednictwem różnego rodzaju platform internetowych. Wzrost popularności tego rodzaju zakupów znacząco wpłynął na tradycyjne modele biznesowe, prowadząc często do zakłóceń konkurencji oraz tworzenia się szarej strefy.
Modele biznesowe funkcjonujące w ramach gospodarki opartej na platformach mają istotnie inny charakter od tych tradycyjnych B2B i B2C. Platformy często tworzą swoistą hybrydę znanych nam dotychczas modeli, gdzie często zatarte są granice między usługodawcą a konsumentem – ten sam podmiot sprzedając i nabywając usługi przez platformę może występować w obu tych rolach.
Wyzwania związane z opodatkowaniem usług świadczonych za pośrednictwem platform
Jednym z głównych problemów związanych z opodatkowaniem VAT usług świadczonych za pośrednictwem platform jest trudność w określeniu podmiotu pełniącego rolę usługodawcy oraz statusu usługobiorcy. To z kolei skutkuje problemami z ustaleniem miejsca opodatkowania takiej usługi oraz stawki VAT. Istotną kwestią jest również tworzenie się szarej strefy, w której usługi świadczone za pośrednictwem platform nie są opodatkowane ani przez platformę, ani przez usługodawcę bazowego. Problem ten jest szczególnie widoczny w sektorach najmu krótkoterminowego oraz przewozu osób, gdzie brak rozliczenia VAT daje przewagę konkurencyjną nad tradycyjnymi dostawcami.
Unijny system VAT nie zawsze w sposób wystarczający adresuje wyzwania pojawiające się w związku z funkcjonowaniem nowych cyfrowych modeli biznesowych. Projekt ViDA (VAT in the Digital Age) ma na celu m.in. rozwiązanie problemów związanych z opodatkowaniem usług świadczonych za pośrednictwem platform cyfrowych. Zgodnie z obecnym brzmieniem projektu, zmiany mają wejść w życie 1 lipca 2027 r. i będą regulować jedynie dwie kategorie usług – najem krótkoterminowy oraz transport pasażerski. Pozostałe usługi świadczone za pośrednictwem platform nie będą objęte nowymi regulacjami.
Kluczowe założenia projektu ViDA
Kluczowym założeniem projektu ViDA jest wprowadzenie fikcji prawnej, że platformy pośredniczące w najmie krótkoterminowym oraz transporcie pasażerskim staną się podmiotem uznanym za usługodawcę. W praktyce oznacza to, że w sytuacji gdy usługodawca bazowy nie będzie zarejestrowany jako podatnik VAT, to platforma będzie odpowiedzialna za pobranie i odprowadzenie VAT od usług świadczonych za jej pośrednictwem.
Należy jednak podkreślić, że ViDA adresuje ten temat jedynie w sposób fragmentaryczny. Pozostałe usługi świadczone za pośrednictwem platform nie będą objęte nowymi regulacjami. Dlatego też kwestia opodatkowania VAT platform jest realnym wyzwaniem tu i teraz, a poszczególne kraje członkowskie zaczęły indywidualnie badać działalność największych platform cyfrowych na ich rynkach krajowych.
Indywidualne działania krajów członkowskich
Z doniesień medialnych wynika, że niektóre kraje członkowskie, takie jak Włochy, podjęły już kroki w celu uregulowania kwestii opodatkowania platform cyfrowych. Jedna z największych platform służących do wynajmu krótkoterminowego zakwaterowania zgodziła się zapłacić włoskim organom podatkowym ogromną kwotę zaległego VAT w wysokości 94 mln euro. Inna platforma pośrednicząca w świadczeniu analogicznych usług również stała się przedmiotem zainteresowania włoskich organów podatkowych.
Kwestią opodatkowania VAT platform zajął się również francuski fiskus. Oznacza to, że coraz więcej państw członkowskich zauważa problem związany z funkcjonowaniem platform oraz postanawia podjąć temat jeszcze przed wejściem w życie regulacji unijnych. Bowiem już na podstawie obowiązujących przepisów, w oparciu o zasady i funkcje konkretnej platformy, można określić jej rolę w świadczeniu usług na gruncie VAT, co z kolei determinuje potencjalne obowiązki z tym związane.
Ocena obowiązków VAT platform i usługodawców
Nawet po implementacji projektu ViDA inne usługi niż te wskazane w nim będą musiały być opodatkowane na podstawie obowiązujących przepisów VAT. W związku z tym przedsiębiorcy świadczący usługi za pośrednictwem platform oraz platformy już teraz powinny przeanalizować swój model biznesowy pod kątem opodatkowania VAT. Kwestia ta w przyszłości może być przedmiotem zainteresowania organów podatkowych, na co wskazują doświadczenia innych państw.
Pomocne w tym zakresie mogą okazać się również wyroki wydane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawach niepodatkowych. Wskazują one na istotne wskazówki, które mogą być wykorzystywane do ustalania obowiązków VAT dla platform, działających na podobnych zasadach.
Podsumowując, kwestia opodatkowania usług świadczonych za pośrednictwem platform jest realnym wyzwaniem tu i teraz. Chociaż projekt ViDA ma na celu rozwiązanie części problemów, to wiele innych usług pozostanie poza jego zakresem. Dlatego też przedsiębiorcy oraz platformy powinni już teraz wnikliwie analizować swoje modele biznesowe pod kątem potencjalnych obowiązków VAT, by uniknąć ryzyka zainteresowania ze strony organów podatkowych.
