Notoryczne kłamstwa, wywoływanie poczucia winy, selektywne okazywanie uczuć i ciągłe krytykowanie to tylko niektóre przykłady manipulacji, jakie mogą być stosowane przez wytrawnych manipulatorów. To osoby o chwiejnych nastrojach, nastawione na osiągnięcie swojego celu i dążące do kontrolowania innych różnymi, często nieoczywistymi metodami. Niemal każdy zetknął się już z manipulatorem, a może nawet stale w pobliżu takiej osoby przebywa.
Rozpoznaj manipulatora po jego zachowaniu
Jak rozpoznać, że ktoś próbuje nami manipulować i jak sobie poradzić z manipulatorem? Manipulacja to w psychologii forma wywierania wpływu na osobę lub grupę, by ta nieświadomie, a jednocześnie z własnej woli realizowała cele osoby manipulującej. Manipulator początkowo potrafi być bardzo miły, a z czasem pokazuje swoją prawdziwą twarz. Stosuje różne techniki, by uzyskać to, czego pragnie.
Osoby, które są nadzwyczaj dobre w manipulacjach, a do tego knują i spiskują przeciwko innym, zwykle wyróżniają się osobowością makiawelistyczną. Umiejętnościami manipulacji cechują się także ludzie o osobowości borderline czy kompulsywno-obsesyjnym zaburzeniem osobowości. Najczęściej jednak manipulują nami narcyzi – ci, którzy czują się lepsi od innych i których szalenie łatwo jest urazić, a którzy jednocześnie chcą, by inni ludzie wykonywali ich polecenia. Osobowość narcystyczną wyróżnia też brak empatii.
Osobowość narcystyczna to zaburzenie osobowości charakteryzujące się przekonaniem o byciu lepszym i ważniejszym niż inni ludzie. Własne emocje i cele przysłaniają potrzeby innych, przez co narcyz postrzegany jest jako osoba samolubna, pozbawiona empatii i arogancka. Nie radząc sobie z krytyką, potrafi wywołać kłótnię lub obrazić się, a gdy coś idzie niezgodnie z jego planem lub życzeniem, długo chowa urazę.
Subtelnne sygnały zdradzające narcyzm
Zespół psychologów z Uniwersytetu w Helsinkach odkrył sposób, w jaki można wykryć u drugiej osoby osobowość narcystyczną. Badacze zauważyli, że na twarzach narcyzów, którzy usłyszeli negatywną informację zwrotną, pojawiają się drobne ruchy czoła i mięśni w okolicach policzkowych. Były to mimowolne reakcje, trwające ułamek sekundy, ale urządzenia badaczy potrafiły je wychwycić.
Zdaniem psychologów te nieświadome reakcje narcyzów na krytykę lub słowa, które im się nie podobają, mogą być ważnym sygnałem ostrzegawczym dla osób, które chcą się z nimi związać. Oczywiście, nie można oceniać drugiego człowieka po jednej, dodatkowo nie do końca uświadomionej reakcji. Jeśli jednak po uważnej obserwacji jesteśmy pewni, że dana osoba wykazuje nadreakcję na krytykę i łatwo ją urazić, a do tego niepokoją nas inne jej zachowania, powinniśmy dogłębnie rozważyć, czy warto angażować się w relację z nią na dłużej.
Sygnały ostrzegawcze w mowie narcyzów
Istnieją również inne charakterystyczne słowa i zwroty, po których można rozpoznać manipulatora. Jego sztandarowe słowa to: „Źle mnie zrozumiałeś/zrozumiałaś”, „Jeśli zostanie przyłapany na kłamstwie, będzie przekonywał, że jego słowa zostały źle zinterpretowane i doszło do jakiegoś nieporozumienia”. Oczywiście, nie będzie to jego wina, lecz tej osoby, która go nie zrozumiała. Manipulator nie umie się bowiem przyznać do winy – winne jest zawsze jego otoczenie.
Inne zdania, które można usłyszeć z ust manipulatora, to: „Musisz natychmiast odpowiedzieć, nie możesz się nad tym zastanowić”. Manipulator chce zmuszać do szybkiej decyzji, by ofiara nie miała czasu logicznie rozważyć istotnego zagadnienia. Kłamie nawet, gdy nie musi, wymyśla przeróżne historie, choć nie ma ku temu powodu, składa obietnice, których i tak nie zamierza dotrzymać. Manipulator to człowiek, któremu nie powinno się ufać, bo w każdej sytuacji postąpi tak, by samemu odnieść jak największe korzyści.
Konsekwencje relacji z manipulatorem
Przebywanie z osobą, która stosuje różne techniki manipulacji, jest niezwykle wyczerpujące. Najlepiej ograniczyć kontakty z nią, jednak czasami jest to niemożliwe, gdyż może to być ktoś z rodziny czy ktoś, z kim się związaliśmy. Trzeba jednak wiedzieć, że manipulator również ma słabe punkty. Bardzo ważne jest, by jego otoczenie znało prawdę o jego prawdziwej naturze.
Związek z narcyzem czy innym manipulatorem jest toksyczny i nie jest łatwo się z niego wyplątać. Ofiara takiej relacji może cierpieć na skutek oszustw finansowych, ale także na skutki psychiczne i emocjonalne. Zdemaskowanie manipulatora i ochrona własnej godności to kluczowe kroki, by uwolnić się od jego destrukcyjnego wpływu.
Dlatego warto zapoznać się z metodami obrony przed manipulatorami i przekazywać tę wiedzę bliskim osobom, by chronić się i innych przed negatywnymi skutkami relacji z tego typu ludźmi.
